Tranh chấp trong hoạt động đầu tư được hiểu là những xung đột, bất đồng, mâu thuẫn giữa các bên trong quan hệ đầu tư và ngoài sự mong muốn của các bên để lại những hậu quả, thiệt hại không nhỏ cho nhà đầu tư. Chúng ta có thể thấy tranh chấp trong hoạt động đầu tư không chỉ xảy ra tại thị trường VN, mà còn là vấn đề chung của thị trường thế giới và ngày càng phổ biến trong tiến trình toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt khi hoạt động đầu tư nước ngoài ngày càng phát triển cả về quy mô, phạm vi và tính chất. Hiện tượng nói trên cũng đang đặt ra cho Việt Nam nhiều vấn đề về hoàn thiện cơ chế để giải quyết hiệu quả loại hình tranh chấp này.
1. Nguyên nhân nào dẫn đến tranh chấp giữa các nhà đầu tư?
- Nguyên nhân khách quan: Do môi trường đầu tư, do yếu tố di chuyển ra khỏi biên giới, giữa các quốc gia có sự khác nhau về quy mô, cơ cấu kinh tế, về chính sách, pháp luật cũng mang đến những mâu thuẫn, xung đột cho nhà đầu tư cũng như hoạt động đầu tư. Đặc biệt là những bất cập trong việc quy định về thủ tục, thời gian và sự thay đổi về chính sách của Nhà nước dành cho nhà đầu tư nước ngoài gây ra những bất đồng trong cách thực hiện và xuất phát từ đây tranh chấp khó tránh khỏi.
- Nguyên nhân chủ quan: Nhà đầu tư còn thiếu kiến thức về pháp luật và chưa có thói quen sử dụng dịch vụ của những luật sư giỏi chuyên môn. Do đó những thỏa thuận trong hợp đồng không chặt chẽ, dẫn đến vi phạm pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích của các bên.
2. Cơ chế giải quyết tranh chấp trong đầu tư kinh doanh
Khi nói đến đầu tư nước ngoài thì chúng ta phải xét trên cả Hiệp định quốc tế và Pháp luật trong nước.
Một điểm nổi bật khi giải quyết tranh chấp trong TPP đó là TPP cho phép công ty nước ngoài khởi kiện Chính phủ, Nhà đầu tư nước ngoài có thể sử dụng cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư nước ngoài và quốc gia (Investor - State Dispute Settlement - ISDS) để kiện một quốc gia thành viên TPP trước cơ quan trọng tài quốc tế khi quốc gia này vi phạm các nghĩa vụ của mình và vi phạm đó gây tổn hại đến lợi ích của nhà đầu tư nước ngoài. Điều này nhằm giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư nước ngoài và Nhà nước phát sinh trong lĩnh vực đầu tư. Tuy nhiên, khi nhà đầu tư khởi kiện Nhà nước ra trọng tài quốc tế, thì nhà đầu tư phải chỉ ra các hành vi vi phạm của Nhà nước tiếp nhận đầu tư trái với các quy định trong Hiệp định.
- Phạm vi giải quyết tranh chấp rộng: bao gồm những tranh chấp pháp sinh trong hoạt động đầu tư do Hiệp định điều chỉnh giữa một bên là nhà đầu tư của nước thành viên TPP và một thành viên khác của TPP. Khái niệm hoạt động đầu tư theo TPP ở đây không chỉ giới hạn ở hoạt động đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp, mà còn mở rộng hơn bởi bao gồm cả những cá nhân và tổ chức ở nước ngoài đang thực hiện hoạt động đầu tư tại nước ngoài nhằm mục đích sinh lời, gồm cả những nhà đầu tư đang xin cấp phép hay thành lập doanh nghiệp (đang chuyển vốn và các nguồn lực khác).
- Thủ tục giải quyết tranh chấp chặt chẽ. Bởi:
TPP đặt ra giai đoạn tham vấn, thương lượng là bắt buộc và rất hiệu quả. Bởi Giai đoạn tham vấn, thương lượng được coi là một giai đoạn với mục đích làm dịu đi căng thẳng giữa các bên và có thể giúp các bên thấy rõ được lợi ích thật sự của mình. Nếu giai đoạn này thành công sẽ giúp cho quan hệ đầu tư giữa các bên tham vấn được duy trì, đồng thời cũng tiết kiệm thời gian và chi phí của các bên. Chỉ khi nào các bên không đạt được thỏa thuận cuối cùng trong giai đoạn này, thì bên nguyên đơn được tiếp tục khởi kiện ra cơ quan trọng tài và thời hạn cho các bên thương lượng, hòa giải là sáu tháng kể từ ngày bị đơn nhận được thư yêu cầu tham vấn bằng văn bản từ nguyên đơn.
Và thời hiệu khởi kiện của nguyên đơn là ba năm sáu tháng, nếu vượt qua thời hạn này thì nguyên đơn mất quyền khởi kiện. TPP cũng hạn chế trường hợp khởi kiện song song với cùng một tranh chấp, cùng một lúc ra các cơ quan tài phán khác nhau.
- Thủ tục giải quyết tranh chấp minh bạch
* Về cơ chế giải quyết tranh chấp của pháp luật Việt Nam
Vấn đề cơ chế giải quyết tranh chấp về đầu tư theo pháp luật nước ta được hoàn thiện hơn qua từng giai đoạn và được luật hóa rất muộn, đặc biệt là tranh chấp giữa Chính phủ với nhà đầu tư nước ngoài. Loại hình tranh chấp này chỉ phát sinh trong giai đoạn khi Đảng và Nhà nước ta thực hiện đường lối đổi mới, mở cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. Khi đó chính sách, cơ chế dành cho nhà đầu tư có sự bất cập, chưa thống nhất gây ra những mâu thuẫn giữa Chính phủ với nhà đầu tư nước ngoài. Qua từng giai đoạn Nhà nước ta đã hoàn thiện hơn khi có những quy định chặt chẽ, rõ ràng hơn. Cụ thể:
Luật Đầu tư năm 2005, đặc biệt là Luật đầu tư năm 2014 kết hợp với Luật trọng tài thương mại và các văn bản pháp luật khác đã quy định cụ thể và chặt chẽ hơn về cơ chế giải quyết tranh chấp trong đầu tư kinh doanh và tranh chấp giữa Chính phủ với nhà đầu tư nước ngoài. Theo LĐT 2014, tùy từng tranh chấp cụ thể sẽ có cơ chế giải quyết tranh chấp khác nhau. Cụ thể:
- Trường hợp thứ nhất: Nếu tranh chấp liên quan đến hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam được giải quyết thông qua thương lượng, hòa giải. Trường hợp không thương lượng, hòa giải được thì tranh chấp được giải quyết tại Trọng tài hoặc Tòa án.
- Trường hợp thứ hai: Nếu tranh chấp giữa các nhà đầu tư trong nước, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài hoặc giữa nhà đầu tư trong nước, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài với cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan đến hoạt động đầu tư kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam được giải quyết thông qua Trọng tài Việt Nam hoặc Tòa án Việt Nam, trừ trường hợp thứ ba.
- Trường hợp thứ ba: Tranh chấp giữa các nhà đầu tư trong đó có ít nhất một bên là nhà đầu tư nước ngoài hoặc tổ chức kinh tế quy định tại khoản 1 Điều 23 của Luật Đầu tư 2014 được giải quyết thông qua một trong những cơ quan, tổ chức sau đây:
+ Tòa án Việt Nam;
+ Trọng tài Việt Nam;
+ Trọng tài nước ngoài;
+ Trọng tài quốc tế;
+ Trọng tài do các bên tranh chấp thỏa thuận thành lập.
- Trường hợp thứ tư: Tranh chấp giữa nhà đầu tư nước ngoài với cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan đến hoạt động đầu tư kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam được giải quyết thông qua Trọng tài Việt Nam hoặc Tòa án Việt Nam, trừ trường hợp có thỏa thuận khác theo hợp đồng hoặc điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác.
3. Một số tranh chấp đầu tư điển hình
Theo báo cáo của Tổ chức Thương mại và Phát triển Liên Hợp Quốc mới được công bố, năm 2015 đã có 70 nhà đầu tư nộp đơn kiện các Chính phủ dựa trên cơ chế giải quyết tranh chấp trong các hiệp định thương mại. Cơ quan của Liên Hợp Quốc cũng cho biết số lượng các liên quan đến cơ chế giải quyết tranh chấp này là 696 trong năm 2015.
Cụ thể, từ năm 1993 đến 2015, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam bên cạnh Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VIAC) đã tiếp nhận 131 đơn khởi kiện, trong đó một bên là Doanh nghiệp Việt Nam, bên còn lại là thành viên ASEAN khác (trong đó có 76 vụ phía Việt Nam là nguyên đơn khởi kiện và 55 vụ là bị đơn). Doanh nghiệp ASEAN chiếm gần 22% số vụ tranh chấp có yếu tố nước ngoài tại VIAC. Doanh nghiệp Singapore có tranh chấp với Doanh nghiệp Việt Nam nhiều nhất, với 39 vụ kiện Doanh nghiệp Việt Nam và 53 vụ bị Doanh nghiệp Việt Nam kiện, tiếp đến là Malaysia, Thái Lan.
Gần đây nhất, trong năm 2015, có 4 vụ tranh chấp nhà đầu tư nước ngoài kiện Chính phủ Việt Nam. Đó là Recofi, TVB, Sài Gòn Metropolitant, Sezako. Các doanh nghiệp này đã nộp đơn khởi kiện Chính phủ Việt Nam tại Hội đồng Trọng tài Quốc tế.
Trong hoạt động đầu tư luôn tiềm ẩn những tranh chấp nhất định, vậy nhà đầu tư cần làm gì để phòng tránh những tranh chấp trong đầu tư kinh doanh?
- Thứ nhất, về phía cơ quan nhà nước cần hoàn thiện cơ chế; ban hành những văn bản pháp luật quy định chặt chẽ và dự liệu được các tình huống để có thể giải quyết kịp thời khi xảy ra tranh chấp.
- Thứ hai, về phía Nhà đầu tư thì cần nắm rõ các quy định của pháp luật và nên tham khảo ý kiến tư vấn của các luật sư giỏi để phòng tránh tranh chấp.
Chúng tôi là hãng luật tổng hợp nhiều đội ngũ luật sư giỏi, luật gia, thạc sỹ, chuyên viên, cộng tác viên có trình độ cao, năng lực chuyên môn cao, có kinh nghiệm, kiến thức hiểu biết rộng, kỹ năng tư vấn chuyên nghiệp, đặc biệt có trách nhiệm và đạo đức trong nghề nghiệp. Luật sư Gia Đình đang mở rộng và luôn nỗ lực hoàn thiện nhiều loại hình dịch vụ đa dạng trong khu vực, trong nước và trên thế giới nhằm mang lại cho khách hàng của mình những dịch vụ tư vấn hoàn hảo nhất.
Chúng tôi là những luật sư xuất thân trong các gia đình có truyền thống yêu nghề luật, đam mê nghề luật nên các luật sư sáng lập thống nhất đặt tên là Văn phòng luật sư Gia Đình.
Chúng tôi là hãng luật chuyên tư vấn luật thường xuyên cho nhiều doanh nghiệp và cá nhân trong nước và ngoài nước đồng thời là luật sư Riêng cho các doanh nghiệp cá nhân này.
Luật sư Trần Minh Hùng Trưởng văn phòng - Luật sư sáng lập luật sư Gia Đình được nhiều hãng truyền thông tin tưởng với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực hỗ trợ luật sư là đối tác tư vấn pháp luật miễn phí trên Đài tiếng nói Bình Dương, Đài truyền hình Bình Dương, Đài HTV, Đài truyền hình Vĩnh Long, Tư vấn luật trên Đài tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình cáp VTC, Đài phát thanh Kiên Giang, Báo Pháp luật TPHCM, Báo tuổi trẻ đời sống, Báo đời sống và pháp luật, Báo Dân trí, Báo Vnxpress, Báo công an nhân dân, báo Pháp luật Gia Đình, Báo Soha, Kênh 14, Một thế giới, Báo tin tức Viêt nam, Báo ngày nay– Các tạp chí như Tiếp Thị Gia Đình, Báo đời sống và pháp luật, báo Infonet, VTC NEW, Báo Mới, là luật sư được Trường Đại học luật TP.HCM mời làm giám khảo cho cuộc thi Phiên tòa giả định, học thuật với trường Cảnh sát nhân dân và chuyên gia cho các hãng truyền thông uy tín.… luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực cho xã hội của chúng tôi.
Chúng tôi chuyên tư vấn và thực hiện dịch vụ tại các tỉnh khắp trên cả nước như tư vấn tại Bình Dương, TP.HCM, đồng nai, Long An, Vũng Tàu, Hà Nội, Nha Trang, biên hòa, Đà Nẵng, Vinh… ĐOÀN LUẬT SƯ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
VPLS GIA ĐÌNH (Luật sư Thành Phố)
Trụ sở: 402A Nguyễn Văn Luông, P.12, Q.6, Tp.HCM (Bên cạnh Công chứng số 7)
5/1 Nguyễn Du, Biên Hòa, Đồng Nai (đối diện tòa án Biên Hòa)
68/147 Trần Quang Khải, Tân Định, quận 1, TP.HCM
Điện thoại: 08-38779958; Fax: 08-38779958
Luật sư Trần Minh Hùng: 0972 238006
|