Trả lời:
Thứ nhất: Trong trường hợp không có chính quyền địa phương xác nhận cũng như thời điểm người làm chứng ký không đúng với thời điểm lập di chúc thì di chúc có hợp lệ không?
Theo Điều 630 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định về di chúc hợp pháp như sau:
1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:
a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
2. Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
4. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.
5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
Với quy định trên, một di chúc được coi là hợp pháp mà không được công chứng chứng thực nếu có đẩy đủ các điều kiện:
+ Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép
+ Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật
Đồng thời đối với chủ thế lập di chúc phải đáp ứng các điều kiện tại khoản 2, khoản 3 Điều này nếu thuộc các trường hợp trên.
Theo thông tin bạn cung cấp, bà cố bạn có để lại di chúc được lập vào ngày 2/12/1995, hình thức di chúc được lập bằng văn bản và có chữ ký của người làm chứng, có dấu vân tay của bà cố bạn và không được công chứng, chứng thực. Tuy nhiên, người làm chứng lại ký vào ngày 3/12/1995.
Căn cứ Điều 656 Bộ luật dân sự quy định di chúc bằng văn bản có người làm chứng:
“Trong trường hợp người lập di chúc không thể tự mình viết bản di chúc thì có thể nhờ người khác viết, nhưng phải có ít nhất là hai người làm chứng. Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc.
Việc lập di chúc phải tuân theo quy định tại Điều 653 và Điều 654 của Bộ luật này”.
Bạn chưa cung cấp được, khi bà cố lập di chúc, ai là người viết di chúc?
Trường hợp 1: Nếu bà cố tự viết di chúc và nhờ người làm chứng ký vào di chúc thì di chúc này hợp pháp.
Trường hợp 2: Nếu bà cố nhờ người lập di chúc, đồng thời có người làm chứng
Xét trường hợp di chúc nêu trên của bà cố bạn, bạn cần tìm hiểu lý do người làm chứng lại ký sau thời điểm lập di chúc. Nếu di chúc trên mà người làm chứng chứng minh và đưa ra lý do hợp pháp về việc ký vào di chúc, thì di chúc trên đã đáp ứng đầy đủ điều kiện của pháp luật. Nếu trường hợp người làm chứng không đưa ra lý do phù hợp về việc ký sau thời điểm lập di chúc, bạn cần xem xét lại tại thời điểm lập di chúc, bà cố bạn có lập trong tình trạng minh mẫn, sáng suốt không hay bị cưỡng ép. Với trường hợp di chúc được lập trong tình trạng không minh mẫn, sáng suốt thì di chúc này vô hiệu.
2. Tài sản sẽ được phân chia như thế nào nếu nhà bị sập hoặc đập nhà ?
Theo Bộ luật dân sự quy định:
“Di chúc không có hiệu lực pháp luật, nếu di sản để lại cho người thừa kế không còn vào thời điểm mở thừa kế; nếu di sản để lại cho người thừa kế chỉ còn một phần thì phần di chúc về phần di sản còn lại vẫn có hiệu lực”.
Với quy định trên, nếu di sản để lại cho người thừa kế không còn vào thời điểm mở thừa kế, thì di chúc không còn hiệu lực pháp luật. Nếu di sản để lại cho người thừa kế chỉ còn một phần thì di sản còn lại vẫn còn hiệu lực.
Đối với trường hợp của bạn, trường hợp nhà bị sập tại thời điểm mở thừa kế, nhưng diện tích đất không ảnh hưởng, vì vậy, người thừa kế vẫn được thừa kế diện tích đất có nhà bị sập đó. Trong trường hợp đập nhà tại thời điểm thừa kế mà không hỏi ý kiến của người thừa kế, sẽ phải bồi thường thiệt hại và nếu gây ra hậu quả nghiêm trọng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi có đơn khởi kiện của người yêu cầu.
Trong trường hợp không thoả thuận được việc phân chia thừa kế, ông B là người được chia "một số đất từ nhà vệ sinh dọc xuống đụng rào phía Đông, dọc vô phía Nam, dọc lên phía Tây, muốn cất nhà chỗ nào cũng được" có được quyền quyết định diện tích của mình không? Bởi vì di chúc ghi không rõ ràng diện tích nên không xác định được. "Muốn cất nhà chỗ nào cũng được" không đồng nghĩa "tất cả chỗ ấy là của mình". Tổng diện tích lô đất gần 900 m2.
Theo Điều 648 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định về giải thích nội dung di chúc:
Trường hợp nội dung di chúc không rõ ràng dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau thì những người thừa kế theo di chúc phải cùng nhau giải thích nội dung di chúc dựa trên ý nguyện đích thực trước đây của người chết, có xem xét đến mối quan hệ của người chết với người thừa kế theo di chúc. Khi những người này không nhất trí về cách hiểu nội dung di chúc thì có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết.
Trường hợp có một phần nội dung di chúc không giải thích được nhưng không ảnh hưởng đến các phần còn lại của di chúc thì chỉ phần không giải thích được không có hiệu lực.
Như vậy, với quy định này xét trong trường hợp của bạn, cả hai bên không thống nhất về nội dung di chúc, thì phần không rõ ràng đó không có hiệu lực, và sẽ phải chia theo thừa kế pháp luật nếu không ảnh hưởng đến các phần còn lại trong di chúc.
3. Trong trường hợp không thoả thuận được việc phân chia thừa kế, ông B là người được chia "một số đất từ nhà vệ sinh dọc xuống đụng rào phía Đông, dọc vô phía Nam, dọc lên phía Tây, muốn cất nhà chỗ nào cũng được" có được quyền quyết định diện tích của mình không?
Việc thỏa thuận phân chia di sản thừa kế được quy định tại Điều 656 Bộ luật dân sự năm 2015:
"1. Sau khi có thông báo về việc mở thừa kế hoặc di chúc được công bố, những người thừa kế có thể họp mặt để thoả thuận những việc sau đây:
a) Cử người quản lý di sản, người phân chia di sản, xác định quyền, nghĩa vụ của những người này, nếu người để lại di sản không chỉ định trong di chúc;
b) Cách thức phân chia di sản.
2. Mọi thoả thuận của những người thừa kế phải được lập thành văn bản".
Do đó, việc phân chia di sản thừa kế ưu tiên sự thỏa thuận của các đồng thừa kế và việc thỏa thuận của những người thừa kế phải được lập thành văn bản.
Nếu vẫn không thể thỏa thuận với nhau và có tranh chấp xảy ra khi thời hiệu khởi kiện về thừa kế vẫn còn theo quy định tại điều 623 Bộ luật dân sự năm2015:
Điều 623. Thời hiệu thừa kế
1. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn này thì di sản thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó. Trường hợp không có người thừa kế đang quản lý di sản thì di sản được giải quyết như sau:
a) Di sản thuộc quyền sở hữu của người đang chiếm hữu theo quy định tại Điều 236 của Bộ luật này;
b) Di sản thuộc về Nhà nước, nếu không có người chiếm hữu quy định tại điểm a khoản này.
2. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.
3. Thời hiệu yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.
Như vậy, trong trường hợp này, nếu có tranh chấp thì các bên có thể khởi kiện yêu cầu chia thừa kế nếu thời hiệu khởi kiện vẫn còn mà ông B không được quyền quyết định diện tích đó....
LS TRẦN MIN HÙNG
Luật sư Trần Minh Hùng là một trong những luật sư sáng lập văn phòng luật, giàu kinh nghiệm về kiến thức và thực tiễn đã dành nhiều thắng lợi vụ kiện và quan trọng luật sư Hùng luôn coi trọng chữ Tâm của nghề luật sư và trách nhiệm đối với xã hội nên đã được nhiều hãng báo chí, truyền thông, Đài truyền hình, Đài tiếng nói Việt nam phỏng vấn nhiều lĩnh vực quan trọng liên quan đến đời sống. Luật sư Trần Minh Hùng được nhiều hãng truyền thông, báo chí trong nước tin tưởng với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn trên VOV Giao Thông – Đài tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình cáp VTC, Đài truyền hình TP.HCM (HTV), Đài truyền hình Việt Nam (VTV), Truyền hình SCTV, THĐN, Truyền hình Quốc Hội VN, Truyền hình Công an ANTV, Đài truyền hình Vĩnh Long, Đài phát thanh kiên giang... và các hãng báo chí trên cả nước, được các tổ chức, trường Đại học Luật TP.HCM mời làm giám khảo các cuộc thi Phiên tòa giả định với Đại học cảnh sát, mời làm chuyên gia ý kiến về các sự kiện……là đối tác tư vấn luật của các hãng truyền thông này và luôn mang lại niềm tin cho khách hàng và ghi nhận sự đóng góp của chúng tôi cho xã hội...là luật sư bào chữa, tư vấn cho nhiều vụ án đỉnh điểm, quan trọng báo chí đưa tin, người dân quan tâm như vụ Ngân hàng Navibank, Huyền Như, Viettinbank, các vụ Giết Người do mâu thuẫn hát karaoke tại Bình Chánh, Vụ cướp 35 tỷ Long Thành- Dầu Dây, Bào chữa bị cáo Huân không đeo khẩu trang mùa Covit, Vụ Nữ sinh Tân Bình bị cắt tai, bảo vệ cho MC Trấn Thành, Bào chữa, bảo vệ vụ "Bác sĩ khoa rút ống thở", Bảo vệ cho người cho thuê nhà vụ Công ty Thế giới Di Động không trả tiền thuê nhà mùa dịch covid, các vụ Hiếp dâm, Dâm ô, Lừa Đảo, cưỡng đoạt, cướp, gây thương tích, tham ô, mua bán ma túy, cố ý làm trái.… và các vụ án khác về dân sự, kinh tế, thừa kế, đất đai, lao động, hành chính, doanh nghiệp.… luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi..…là hãng luật tư vấn luật cho nhiều công ty Việt Nam và nước ngoài trên cả nước luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi.
Trân trọng cảm ơn.