Tịch thu xe của tài xế say xỉn: Biện pháp quá nặng tay?

Việc tịch thu xe máy, xe ô tô của tài xế say xỉn hay không đang trở thành vấn đề "nóng" thu hút sự quan tâm và tranh luận sôi nổi của mọi tầng lớp trong xã hội.

Những năm gần đây, con số tai nạn giao thông khiến cho bao người cảm thấy kinh hoàng, day dứt. Có lẽ vì vậy mà mới đây Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia đã đề xuất Chính phủ cho phép nâng mức xử phạt vi phạm giao thông, trong đó nặng nhất là tịch thu phương tiện.

CSGT kiểm tra nồng độ cồn người điều khiển phương tiện giao thông. Ảnh: Internet

Cụ thể, trong trường hợp trong máu có nồng độ cồn trên 80 mg/100ml hoặc vượt quá 0,4 mg/1lít khí thở thì lái xe sẽ tước giấy phép lái xe trong vòng 24 tháng và bị tịch thu phương tiện.

Việc tịch thu xe máy, xe ô tô của tài xế say xỉn hay không đang trở thành vấn đề "nóng" trong các cuộc họp, tọa đàm, trên các trang mạng xã hội... thu hút đông đảo sự quan tâm.

Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Luật sư Trần Minh Hùng – Luật sư Văn phòng luật sư Gia Đình (Đoàn luật sư TP.HCM) xoay quanh vấn đề trên.

Luật sư Trần Minh Hùng – Luật sư Văn phòng luật sư Gia Đình (Đoàn luật sư TP.HCM).

Nhằm ngăn chặn tình trạng tai nạn giao thông, Ủy ban ATGT Quốc gia vừa có đề xuất tịch thu phương tiện đối với các tài xế “nặng” hơi men khi điều khiển xe. Đề xuất trên đã và đang gây nhiều tranh cãi, theo luật sư biện pháp này có quá “nặng tay” với người tham gia giao thông?.

Luật sư Trần Minh Hùng: Theo tôi đây là đề xuất với mức phạt quá nặng đối với vi phạm lần đầu tiên. Với một hình phạt nặng nhưng nó phải có tính nghiêm minh, pháp luật đi vào cuộc sống, phù hợp với các quy định pháp luật liên quan thì sẽ có tính khả thi và có thể chấp nhận. Nhưng đề xuất này theo tôi nó không những “nặng” mà còn trái với hiến pháp về chế định quyền sở hữu, quyền dân sự, trái với quy định của Bộ luật dân sự về quyền sở hữu, trái với Luật xử lý vi phạm hành chính và mâu thuẫn với một số điều trong Bộ luật hình sự hiện hành. Khi tài sản của chủ sở hữu do phạm tội, vi phạm hành chính mà bị tịch thu, sung quỹ nhà nước thì quyền sở hữu đối với tài sản đó chấm dứt kể từ thời điểm bản án, quyết định của Toà án, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác có hiệu lực pháp luật (điều 254 Bộ luật dân sự).

Do vậy việc tịch thu phương tiện như vậy không phù hợp pháp luật, phi thực tiễn… bởi hiện nay chỉ có Tòa án mới có thẩm quyền quyết định tịch thu tài sản của người vi phạm hành chính bằng bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật. Nếu phương tiện bị tịch thu là xe cho mượn, cho thuê thì cơ quan ra quyết định tịch thu đã tước đoạt quyền sở hữu của chủ xe. Không thể buộc một người liên đới chịu trách nhiệm về tài sản đã cho mượn, cho thuê trong khi người này không vi phạm pháp luật.

Thưa luật sư, trước đây chính phủ đã ban hành Nghị định 171/2013/NĐ-CP quy định xử phạt VPHC trong lĩnh vực giao thông đường bộ (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 107/2014/NĐ-CP). Do vậy, nếu áp dụng điều luật mới thì có bất cập gì so với quy định đã có hay không, nếu có, vậy giải pháp là gì?

Luật sư Trần Minh Hùng: Theo Luật xử lý vi phạm hành chính hiện hành, Nghị định số: 171/2013/NĐ-CP quy định xử phạt VPHC trong lĩnh vực giao thông đường bộ (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 107/2014/NĐ-CP) và các văn bản hướng dẫn liên quan. Hình thức xử phạt chính là cảnh cáo hoặc phạt tiền với mức phạt tiền tối đa không quá 40 triệu đồng, thì người vi phạm có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung là: Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn; Tịch thu tang vật vi phạm hành chính, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính.

Như vậy xe bị tịch thu trong các trường hợp nêu trên là phương tiện, tang vật của vi phạm hành chính, tức xe nhập lậu trái phép, chở hàng cấm, dùng phương tiện để thực hiện hành vi phạm, xe lắp ráp trái phép, xe sử dụng không đúng kỹ thuật, không đủ điều kiện tham gia giao thông….

Tôi cho rằng đề xuất lần này không rút kinh nghiệm từ những lần trước và cá nhân tôi tin rằng đề xuất này (cụ thể là tịch thu phương tiện) sẽ không được cụ thể hóa bằng nghị định vì nó không thực tiễn và bất hợp lý, Việc đề xuất mới sau này của Ủy ban ATGT Quốc gia là bất cập và sẽ xảy ra những hậu quả mà chúng ta không thể lường trước kèm theo nhiều tranh chấp mới mà trước đây chưa có từ việc xe bị tịch thu mà xã hội phải gánh lấy và phải khắc phục.

Ảnh minh họa (báo Quảng Ninh)

Theo tôi, chúng ta chỉ nên bổ sung bằng việc tăng mức phạt lên nhiều lần, gây hậu quả nghiêm trọng thì phải chịu trách nhiệm hình sự. Cần có các phương pháp và kế hoạch lâu dài trong việc tuyên truyền ý thức pháp luật cho mọi người, nâng cao tính nghiêm minh pháp luật của phía cơ quan và người thực thi pháp luật, tước bằng lái xe học lại, bắt lao động công ích...

Theo luật sư, nếu đề xuất trên của Bộ GTVT, Ủy ban ATGT Quốc gia được Chính phủ chấp thuận, khi triển khai sẽ có những mặt tích cực hay tiêu cực gì?

Luật sư Trần Minh Hùng: Đề xuất trên xét khía cạnh nào đó tôi nghĩ rằng có mặt nhân văn của nó đó là hạn chế tình trạng uống rượu bia tràn lan hiện nay gây ra nhiều vụ tai nạn thương tâm…Tuy nhiên, nếu đưa ra quy định tịch thu phương tiện giao thông khi người tham gia giao thông có nồng độ cồn quá mức cho phép không những không phù hợp pháp luật mà còn thiếu thực tiễn. Nếu quy định được cụ thể hóa bằng nghị định thì không chắc là giảm được tai nạn giao thông mà ngược lại sẽ phát sinh nhiều tranh chấp dân sự, làm nảy sinh nhiều tiêu cực trong xử lý vi phạm… gây nhiều hệ lụy khác cho xã hội khi tịch thu xe.

Về khoa học pháp lý, quy định tịch thu xe trong trường hợp nêu trên sẽ giống như tịch thu phương tiện phạm tội theo như quy định tại điều 40 Bộ luật hình sự và người tham gia giao thông có nồng độ cồn được cho là nguy hiểm cho xã hội như tội phạm hình sự... Như vậy sẽ không phù hợp với các quy định pháp luật liên quan và cấu thành tội phạm.

Giả sử đề xuất được ban hành, đối với xe “biển xanh” (xe của cơ quan Nhà nước), xe công vụ nếu vi phạm một trong các chế tài trên thì có bị xử phạt theo quy định hay không?

Luật sư Trần Minh Hùng: Về nguyên tắc mọi công dân, tổ chức đều bình đẳng trước pháp luật. Do vậy dù xe công vụ hay xe tư đều sẽ áp dụng chế tài như nhau. Tuy nhiên, nếu đã là xe công thì xe thuộc sở hữu nhà nước. Như vậy, nếu đề xuất được ban hành thì nhà nước sẽ tịch thu tài sản của chính mình. Đây là điều không khả thi và hoàn toàn không khách quan, không đúng về mặt pháp lý vì một người không thể vừa ra quyết định xử phạt chính mình và tịch thu tài sản của chính mình, nó phản tác dụng. Ngược lại, nếu cho rằng xe của công và không tịch thu thì lại tạo ra sự bất bình đẳng trong việc tịch thu xe công và xe tư. Điều này càng hết sức mâu thuẫn trong vấn đề tư duy pháp lý và ban hành quy định.

Tịch thu xe của tài xế có nồng độ cồn có ý kiến cho rằng đây là bài toán "mất xe hay mất mạng" bởi ô tô, xe máy không chỉ là phương tiện lưu thông trên đường mà còn là “cần câu cơm”, tài sản lớn của người dân. Luật sư đánh giá thế nào về vấn đề này?

Luật sư Trần Minh Hùng: Ở Việt Nam người điều khiển xe không phải luôn luôn là chủ sở hữu xe mà họ có khi là người lái thuê bằng hợp đồng lao động, thuê xe, mượn xe... chiếc xe đối với một số cá nhân, gia đình nhiều tiền thì nó có thể là không vô giá nhưng đối với nhiều gia đình thì nó là phương tiện kiếm sống duy nhất.

Đa số những người lái xe thuê là những người có thu nhập thấp, trung bình. Như vậy nếu tịch thu xe tức là đã gián tiếp đưa họ vào ngõ cụt… Bởi ngoài việc mất thu nhập họ còn phải bồi thường cho chủ sở hữu chiếc xe bởi trước khi lái xe thuê, mượn xe chủ sở hữu và người điều khiển xe đã ký với nhau 1 hợp đồng ràng buộc quyền và nghĩa vụ của các bên.

Ngoài ra, phương tiện như ô tô là tài sản có giá trị lớn, nếu bị tịch thu thì có nhiều tổ chức, cá nhân... có thể lâm vào tình trạng khó khăn, nợ nần. Mặt khác, khi thất nghiệp, lâm vào đường cùng dễ khiến họ đi vào con đường tội lỗi như trộm cướp, lừa đảo… gây ra bao hệ quả cho xã hội.

Thực tế nhiều người điều khiển ô tô, xe máy nhưng không chính chủ (mượn, thuê) uống rượu bia quá chén. Vậy phương tiện đó có bị thu hồi và xử lý hay không?

Theo như đề xuất này thì đều bị tịch thu, người điều khiển xe phải chịu trách nhiệm bồi thường với chủ sở hữu chiếc xe hoặc các trách nhiệm khác bằng một hợp đồng giữa các bên. Tôi được biết đề xuất cho rằng nếu không thu được xe thì phạt tiền tương ứng với giá trị chiếc xe. Đây là vấn đề mâu thuẫn với Luật xử lý vi phạm hành chính vì theo quy định của Luật xử lý vi phạm hành chính thì mức phạt trong lĩnh vực giao thông tối đa không quá 40 triệu đồng. Như vậy nếu chiếc xe trị giá trên 40 triệu thì sẽ xử phạt thế nào? Có mâu thuẫn với các luật liên quan hay không?

Theo luật sư, cần có những hình thức xử phạt như thế nào đối với những người khi điều khiển tham gia giao thông sử dụng rượu bia vượt quá nồng độ cho phép?

Luật sư Trần Minh Hùng: Theo tôi cần tăng nặng hình phạt tiền lên gấp nhiều lần, bởi đánh vào quyền lợi kinh tế, túi tiền người vi phạm thì sẽ có tính khả thi cao hơn, tước giấy phép lái xe và học lại luật giao thông đường bộ. Tùy tính chất, hành vi, hậu quả mà có thể chịu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, theo tôi biện pháp hữu hiệu nhất vẫn là tuyên truyền ý thức pháp luật đến cho mọi người chấp hành luật từ trong ý thức, tự nguyện chứ không phải đối phó. Cần có chiến lược mang tính dài lâu, việc tuyên truyền ý thức pháp luật không những cho người đã thành niên mà cả cho các thế hệ trẻ em ngay khi mới ngồi trên ghế nhà trường để tạo ý thức chấp hành pháp luật từ nhỏ mà nhiều nước như Nhật, Singapore, Mỹ… vẫn áp dụng.

Xin cảm ơn luật sư!