1. Quy định của pháp luật về quyền, nghĩa vụ của đương sự; quyền phản tố và thời điểm đưa ra yêu cầu phản tố của bị đơn

1.1. Quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự được quy định tại Điều 5 BLTTDS 2015 như sau: “Đương sự có quyền quyết định việc khởi kiện, yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việc dân sự…, đương sự có quyền chấm dứt, thay đổi yêu cầu của mình…”.

1.2. Quyền, nghĩa vụ của đương sự được quy định tại khoản 4 Điều 70 BLTTDS năm 2015: “Đương sự có quyền, nghĩa vụ ngang nhau khi tham gia tố tụng. Khi tham gia tố tụng, đương sự có quyền, nghĩa vụ sau đây:… Giữ nguyên, thay đổi, bổ sung hoặc rút yêu cầu theo quy định của Bộ luật này;…”.

1.3. Quyền, nghĩa vụ của bị đơn được quy định tại khoản 4 Điều 70 BLTTDS năm 2015: “Đưa ra yêu cầu phản tố đối với nguyên đơn, nếu có liên quan đến yêu cầu của nguyên đơn hoặc đề nghị đối trừ với nghĩa vụ của nguyên đơn. Đối với yêu cầu phản tố thì bị đơn có quyền, nghĩa vụ của nguyên đơn quy định tại Điều 71 của Bộ luật này.”

1.4. Quyền phản tố của bị đơn được quy định tại khoản 1 Điều 200 BLTTDS năm 2015:“Cùng với việc phải nộp cho Tòa án văn bản ghi ý kiến của mình đối với yêu cầu của nguyên đơn, bị đơn có quyền yêu cầu phản tố đối với nguyên đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập”.

1.5. Thời điểm đưa ra yêu cầu phản tố của bị đơn được quy định tại khoản 3 Điều 200 BLTTDS năm 2015: “Bị đơn có quyền đưa ra yêu cầu phản tố trước thời điểm mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải”.

Quy định pháp luật nêu trên qua thực tiễn áp dụng có nhiều quan điểm khác nhau dẫn đến cách giải quyết khác nhau.

2. Thực tiễn áp dụng pháp luật

2.1. Ngày 13/8/2022, TAND Tp NT thụ lý vụ án ly hôn giữa nguyên đơn ông Dương Văn T và bị đơn bà Võ Thị D. Nội dung yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn với bị đơn và con chung, không yêu cầu giải quyết tài sản chung.

Ngày 23/8/2022, Tòa án tiến hành phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải, các bên đã thống nhất các vấn đề về: Ly hôn, con chung, tài sản chung không yêu cầu Tòa án giải quyết. Thẩm phán lập biên bản hòa giải thành, cụ thể: Nguyên đơn và bị đơn thuận tình ly hôn; con chung: Giao 1 con chung cho nguyên đơn trực tiếp nuôi dưỡng, nguyên đơn không yêu cầu bị đơn cấp dưỡng nuôi con chung; tài sản chung: Nguyên đơn, bị đơn không yêu cầu Tòa án giải quyết.

Ngày 26/8/2022, bị đơn bà D thay đổi ý kiến trong biên bản hòa giải thành kèm theo nộp đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung.

2.2. Qua ví dụ trên, hiện có các quan điểm giải quyết như sau:

2.2.1. Thẩm phán ra Thông báo trả lại đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung theo Điều 192 BLTTDS năm 2015 vì cho rằng đơn phản tố sau phiên họp công khai chứng cứ và hòa giải nên chưa đủ điều kiện khởi kiện, nếu có khiếu nại sẽ giải quyết theo quy định tại Điều 194 BLTTDS năm 2015.

2.2.2. Thẩm phán ra Thông báo không chấp nhận đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung của bị đơn, bị đơn có quyền khởi kiện thành vụ án khác về chia tài sản sau ly hôn vì xác định đây không phải là thay đổi ý kiến tại biên bản hòa giải thành mà là yêu cầu bổ sung, yêu cầu bổ sung này được đưa ra sau phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải; hết thời hạn 07 ngày kể từ ngày lập biên bản hòa giải thành, Thẩm phán ra Quyết định công nhận thuận tình ly hôn và sự thỏa thuận của các đương sự theo Điều 212 BLTTDS năm 2015[4].

2.2.3. Thẩm phán xác định đây là ý kiến thay đổi về sự thỏa thuận nên không ban hành Quyết định công nhận thuận tình ly hôn và sự thỏa thuận của các đương sự, tiến hành thụ lý bổ sung đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung của bị đơn vào vụ án trên, tiếp tục thực hiện các thủ tục tố tụng và xét xử vụ án theo quy định pháp luật.

2.3. Sau khi Thẩm phán giải quyết đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung, phát sinh trường hợp đương sự khiếu nại đối với Thông báo trả lại đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung, Thông báo không chấp nhận đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung nêu trên. Như vậy, việc giải quyết khiếu nại trong trường hợp này sẽ được thực hiện như thế nào? Hiện pháp luật chưa có quy định cụ thể về trường hợp này dẫn đến có nhiều hướng giải quyết khác nhau:

Hướng giải quyết 1: Đối với khiếu nại Thông báo trả lại đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung tại mục 2.2.1. Ngay sau khi nhận được đơn khiếu nại, Chánh án phân công một Thẩm phán khác xem xét, giải quyết khiếu nại theo Điều 194 BLTTDS năm 2015. Vụ án sẽ được tiếp tục giải quyết sau khi có kết quả giải quyết khiếu nại. Thẩm phán căn cứ vào khoản 3 Điều 200, khoản 2 Điều 201 BLTTDS năm 2015 xét thời điểm nộp yêu cầu phản tố của bị đơn là sau phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải nên chưa đủ điều kiện khởi kiện theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 192 BLTTDS năm 2015.

Thẩm phán quyết định: Không chấp nhận khiếu nại Thông báo trả lại đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung. Tuy nhiên, căn cứ trả lại đơn là vì bị đơn đưa ra yêu cầu phản tố sau phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải chưa được quy định tại Điều 192 BLTTDS năm 2015 cho nên theo hướng giải quyết này thì TANDC phải bổ sung thêm căn cứ này vào 1 trong các trường hợp Thẩm phán trả lại đơn khởi kiện tại điều luật nêu trên.

Hướng giải quyết 2: Đối với khiếu nại Thông báo không chấp nhận đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung tại mục 2.2.2. Chánh án căn cứ vào Nghị quyết số 05/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC để xác định yêu cầu này của bị đơn là yêu cầu phản tố chứ không phải là ý kiến. Quan điểm này cùng quan điểm với tác giả Dương Tấn Thanh và tác giả Chu Xuân Minh về xác định yêu cầu phản tố. Theo như hướng giải quyết 1, căn cứ quy định tại khoản 3 Điều 200 BLTTDS năm 2015 thì bị đơn chỉ có quyền đưa ra yêu cầu phản tố trước thời điểm mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải. Áp dụng quy định về thời điểm bị đơn đưa ra yêu cầu phản tố cũng tương tự như quy định về thời điểm nguyên đơn sửa đổi, bổ sung yêu cầu khởi kiện tại mục 7 phần III Văn bản số: 01/2017/GĐ-TANDTC ngày 07/4/2017 của TANDTC giải đáp một số vấn đề nghiệp vụnhư sau: “Tòa án chấp nhận việc nguyên đơn thay đổi, bổ sung yêu cầu khởi kiện nếu việc thay đổi, bổ sung được thực hiện trước thời điểm mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải”. Pháp luật đã giới hạn thời điểm đưa ra yêu cầu phản tố là phải trước khi mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải. Pháp luật không hướng dẫn hay giải thích gì thêm về trường hợp này, cho nên khi bị đơn có yêu cầu phản tố sau thời điểm này đều không được xem xét. Quy định trên để tránh trường hợp bị đơn không đưa ra yêu cầu phản tố ngay từ đầu trong quá trình hòa giải mà đợi đến khi Tòa án đã tiến hành hòa giải xong, đã có quyết định đưa vụ án ra xét xử hoặc tại phiên tòa mới đưa ra yêu cầu phản tố làm kéo dài thời gian giải quyết vụ án, thậm chí là gây khó khăn trong quá trình giải quyết vụ án. Như vậy, đối với ví dụ trên, bị đơn nộp đơn phản tố sau phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải nên việc Thẩm phán không chấp nhận đơn phản tố là đúng quy định.

Chánh án quyết định: Không chấp nhận khiếu nại Thông báo không chấp nhận đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung, giữ nguyên Thông báo nêu trên.

Hướng giải quyết 3: Hướng giải quyết này như Quan điểm tại mục 2.2.3. cũng là quan điểm của tác giả. Chánh án xét về đặc thù của vụ án Hôn nhân gia đình có mối quan hệ chặt chẽ giữa ly hôn, con chung và tài sản chung. Như vậy phản tố trong vụ án ly hôn có những điểm khác biệt so với những vụ án dân sự thông thường khác về mức độ liên kết, chặt chẽ giữa quan hệ hôn nhân đối với con chung và vai trò chi phối, phụ thuộc giữa quan hệ hôn nhân đối với tài sản chung. Vấn đề này cũng được tác giả Chu Xuân Minh lưu ý, phân tích rõ trong bài viết về “Phản tố trong vụ án ly hôn”.

Đối với vụ án trên, bị đơn có yêu cầu phản tố về chia tài sản chung trong thời hạn 07 ngày sau ngày lập biên bản hòa giải thành. Tòa án không thể từ chối thụ lý đơn yêu cầu phản tố với lý do thời điểm nộp đơn phản tố không đúng quy định pháp luật. Trong trường hợp này, đương sự được thay đổi ý kiến, bị đơn được bổ sung yêu cầu phản tố. Nếu không chấp nhận thụ lý yêu cầu phản tố của bị đơn sẽ vô tình làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích chính đáng của họ.

Mặt khác, BLTTDS năm 2015 không quy định cụ thể thời điểm mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải là khi nào? Pháp luật cũng không giới hạn việc mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải là bao nhiêu lần? Khoảng trống pháp lý khi pháp luật không ghi nhận việc bổ sung yêu cầu phản tố trong khoảng thời gian từ sau khi mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải đến trước thời điểm mở phiên tòa theo phân tích và quan điểm của tác giả Nguyễn Văn Chất và Phạm Thanh Phương về xác định yêu cầu phản tố. Cho nên, cần thụ lý đơn phản tố để giải quyết được toàn diện vụ án.

Tòa án tiến hành lại phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải vẫn đảm bảo tố tụng, bởi lẽ khoản 3 Điều 200 BLTTDS năm 2015 chỉ quy định bị đơn có quyền đưa ra yêu cầu phản tố trước thời điểm mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải mà không quy định cụ thể giai đoạn tố tụng được thụ lý đơn phản tố. Việc thụ lý đơn phản tố và mở lại phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải nhằm kiểm tra tài liệu, chứng cứ mà các đương sự đã cung cấp cũng như nhằm xác định những tài liệu, chứng cứ các đương sự cần nộp bổ sung và tài liệu, chứng cứ nào Tòa án cần phải thu thập, làm rõ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, yêu cầu phản tố của bị đơn; Đồng thời, Thẩm phán cũng tại điều kiện cho các đương sự có thể thỏa thuận được với nhau về giải quyết vụ án, qua đó Thẩm phán có thể xác định được nội dung nào thống nhất và nội dung nào còn mâu thuẫn cần phải làm rõ, để từ đó có phương án giải quyết vụ án đúng đắn.

Đối chiếu với quy định tại khoản 1 Điều 212 BLTTDS2015 về quyền thay đổi ý kiến của đương sự; Điều 5, khoản 4 Điều 70, khoản 4 Điều 72 BLTTDS 2015 về quyền và nghĩa vụ của đương sự thì việc xác định yêu cầu phản tố trên của bị đơn phải được Tòa án xem xét giải quyết và nếu Tòa án giải quyết yêu cầu chia tài sản trong cùng một vụ án ly hôn thì sẽ thuận tiện và nhanh hơn so với việc phải tách yêu cầu chia tài sản chung của vợ chồng để giải quyết trong vụ án khác. Tòa án thụ lý đơn phản tố của bị đơn, tổ chức lại phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải, sau đó đưa vụ án ra xét xử theo quy định.

Như vậy, Chánh án chấp nhận khiếu nại: Thông báo trả lại đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung, Thông báo không chấp nhận đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung; quyết định Thẩm phán nhận, thụ lý đơn phản tố yêu cầu chia tài sản chung và tiến hành giải quyết yêu cầu này trong cùng 1 vụ án.

2.4. Từ những phân tích trên có thể thấy, việc thực hiện quyền phản tố của bị đơn có tác động to lớn tới quá trình giải quyết vụ án về mặt nội dung và hình thức, giúp cho vụ án được giải quyết triệt để, chính xác, khách quan hơn mà không làm thay đổi bản chất nội dung vụ án. Chính vì vậy, TANDTC cần hướng dẫn cụ thể, tạo mọi điều kiện để đương sự thực hiện quyền của mình chứ không hạn chế quyền phản tố vì thời điểm yêu cầu không đúng theo quy định pháp luật.

HÌNH ẢNH LS TRẦN MINH HÙNG - LS GIỎI VÀ GIÀU KINH NGHIỆM BÀO CHỮA NHIỀU VỤ ÁN LỚN NÊN ĐƯỢC NHIỀU ĐÀI TRUYỀN HÌNH QUỐC GIA NHƯ HTV, VTV,VOV,VOH, TRUYỀN HÌNH CÔNG AN ANTV, TRUYỀN HÌNH QUỐC HỘI VIỆT NAM, QUỐC PHÒNG, TÂY NINH, CẦN THƠ, BÌNH DƯƠNG, TRUYỀN HÌNH VĨNH LONG, TƯ VẤN LUẬT TRÊN BÁO CHÍ CHÍNH THỐNG, NHIỀU TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỜI PHỎNG VẤN, CHIA SẼ KINH NGHIỆM, TRAO ĐỔI PHÁP LÝ, GÓP Ý KIẾN PHÁP LÝ CHO NGƯỜI DÂN, SINH VIÊN, CHO CÁC CHUYÊN GIA.

Chúng tôi là hãng luật tổng hợp nhiều đội ngũ luật sư giỏi, luật gia, thạc sỹ, chuyên viên, cộng tác viên có trình độ cao, năng lực chuyên môn cao, có kinh nghiệm, kiến thức hiểu biết rộng, kỹ năng tư vấn chuyên nghiệp, đặc biệt có trách nhiệm và đạo đức trong nghề nghiệp. Chúng tôi quan niệm Luật sư là nghề cao quý- cao quý vì nghề luật sư là nghề tìm công bằng và công lý cho xã hội. Luật sư bảo vệ cho những nạn nhân, tội phạm, và những người bị oan sai. Nghề luật sư là nghề rất nguy hiểm và khó khăn dù bào chữa, bảo vệ cho bất kỳ ai thì luật sư luôn gặp nguy hiểm vì sự thù hằn của bên đối lập. Do vậy để làm được luật sư thì phải có tâm, có đạo đức, có tài năng và phải đam mê nghề nghiệp, yêu nghề, chấp nhận có khăn, hy sinh và chấp nhận nguy hiểm. Nếu sợ nguy hiểm, sợ ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống của mình và gia đình thì rất khó hành nghề luật sư đúng nghĩa. Niềm vui của luật sư là khi giải oan được cho thân chủ, giúp được cho thân chủ, đem lại công bằng, công lý cho thân chủ nhằm góp phần đem lại công bằng cho xã hội.

                   Luật sư Trần Minh Hùng là một trong những luật sư sáng lập văn phòng luật, giàu kinh nghiệm về kiến thức và thực tiễn đã dành nhiều thắng lợi vụ kiện và quan trọng luật sư Hùng luôn coi trọng chữ Tâm của nghề luật sư và trách nhiệm đối với xã hội nên đã được nhiều hãng báo chí, truyền thông, Đài truyền hình, Đài tiếng nói Việt nam phỏng vấn pháp luật,  nhiều lĩnh vực quan trọng liên quan đến đời sống. Luật sư Trần Minh Hùng là đối tác tư vấn pháp luật được nhiều hãng truyền thông, báo chí trong nước  tin tưởng với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn trên VOV Giao Thông – Đài tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình cáp VTC, Đài truyền hình TP.HCM (HTV), Đài truyền hình Việt Nam (VTV), Truyền hình SCTV, THĐN, Truyền hình Quốc Hội VN, Truyền hình Công an ANTV, Đài truyền hình Vĩnh Long, Đài phát thanh kiên giang, Đài Bình Dương... và các hãng báo chí trên cả nước, được các tổ chức, trường Đại học Luật TP.HCM mời làm giám khảo các cuộc thi Phiên tòa giả định với Đại học cảnh sát, mời làm chuyên gia ý kiến về các sự kiện……là đối tác tư vấn luật của các hãng truyền thông này và luôn mang lại niềm tin cho khách hàng và ghi nhận sự đóng góp của chúng tôi cho xã hội...là luật sư bào chữa, tư vấn cho nhiều vụ án đỉnh điểm, quan trọng báo chí đưa tin, người dân quan tâm như vụ Ngân hàng Navibank liên quan Huyền Như Viettinbank, các vụ Giết Người do mâu thuẫn hát karaoke tại Bình Chánh, Bào chữa chủ tịch Huyện Đông Hòa, Vụ cướp 35 tỷ Long Thành- Dầu Dây, Bào chữa bị cáo Huân không đeo khẩu trang mùa Covit, Vụ Nữ sinh Tân Bình bị cắt tai, bảo vệ cho MC Trấn Thành, Bào chữa, bảo vệ vụ "Bác sĩ khoa rút ống thở", Bảo vệ cho người cho thuê nhà vụ Công ty Thế giới Di Động không trả tiền thuê nhà mùa dịch covid, Tư vấn cho nghệ sĩ Thương Tín, bảo vệ vụ đổ xăng đốt 10 người tại TPHCM, các vụ Hiếp dâm, Dâm ô, Lừa Đảo, cưỡng đoạt, cướp, gây thương tích, tham ô, mua bán ma túy, cố ý làm trái, bào chữa vụ án cựu Cảnh sát Buôn Lậu và các bị cáo kiên quan, bào chữa vụ khai thác cát Cần giờ- Tiền Giang, bào chữa vụ chiếm đoạt tiền công nghệ của nước Úc của bị can về công nghệ, bào chữa vụ Mua bán khẩu trang mùa covid, bào chữa nhiều vụ án ma túy, bào chữa vụ lợi dụng chức vụ quyền hạn của tổ chức tín dụng... .… và các vụ án khác về dân sự, kinh tế, thừa kế, đất đai, lao động, hành chính, doanh nghiệp.… luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi..…là hãng luật tư vấn luật cho nhiều công ty Việt Nam và nước ngoài trên cả nước luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi.

Đối tác tư vấn pháp luật của các tờ báo uy tín, đài truyền hình uy tín, nhiều khách hàng, đối tác, doanh nghiệp như: Khoa Luật đại học Mở TPHCM, Đại học luật TPHCM,  Công ty chế biến trái cây Yasaka (Nhật bản), Công ty Nam Chê (Hàn Quốc), Công ty Cổ phần thương mại dịch vụ Bến Thành (Cổ phần nhà nước), Công ty TNHH Kỹ Thuật Năng Lượng, Công ty Vina Buhmwoo (Hàn Quốc), Công ty ECO SYS Kim Trường Phát (Hàn Quốc), Công ty cổ phần BĐS BiG Land, Công ty TNHH dược phẩm  AAA, Công ty TNHH Hanwa Kakoki Việt Nam (Nhật Bản), Công ty TNHH DV BV Ti Tan, Công ty CP Chuỗi Nông sản Sài gòn, Công ty CP BĐS Happy Land S, Công ty CP SG Xây dựng (cổ phần hóa nhà nước), Công ty CP Maduphar, Công ty Thủy sản Đắc Lộc (Phú Yên), Công ty Thủy Sản Ocean Country, Công ty Blue Bay, Công ty Gallent country, Công ty Hàn Quốc DEASUNG, Công ty Innoluk, Công ty TNHH FURUSHIMA VIỆT NAM, Công ty Kim Trường Phát (Hàn Quốc), Công ty VEDAN …và nhiều công ty khác.

ĐOÀN LUẬT SƯ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
VPLS GIA ĐÌNH (Luật sư Thành Phố)

Trụ sở: 402A Nguyễn Văn Luông, P.12, Q.6, Tp.HCM (Bên cạnh Công chứng số 7)

5/1 Nguyễn Du, Biên Hòa, Đồng Nai (đối diện tòa án Biên Hòa)

68/147 Trần Quang Khải, Tân Định, quận 1, TPHCM

Điện thoại: 028-38779958; Fax: 08-38779958

Luật sư Trần Minh Hùng: 0972 238006 (zalo, facebook, viber)

https://www.youtube.com/@LUATSUTUVANBAOCHUA/about

tiktok: www.tiktok.com/@luatsuminhhung

facebook: Trần Minh Hùng

Email: luatsuthanhpho@gmail.com

http://www.luatsugiadinh.net.vn