1. Xâm phạm mồ mả có phải chịu trách nhiệm hình sự không?

Câu hỏi:

Hàng xóm nhà tôi gần đây mới thực hiện nghi lễ mai táng cho một người trong gia đình mới mất. Tuy nhiên, chỉ mấy ngày sau, cả khu phố chúng tôi đã cực kỳ phẫn nộ khi phát hiện ra phần mộ của bác ấy đã bị tiến hành đào xới, phần thi hài của người chết đã biến mất. Phía công an nhanh chóng vào cuộc và điều tra ra người đã thực hiện hành vi này. Hắn là một tên côn đồ hay xuất hiện trong khu phố, đã có nhiều tiền án, tiền sự. Theo lời khai nhận, hành vi lấy cắp thi thể người mới chết là nhằm mục đích đem đi bán ở chợ đen chuyên giao dịch các bộ phận cơ thể người lấy tiền. Vậy luật sư xin cho tôi hỏi, với hành vi đáng sợ trên thì pháp luật có biện pháp xử lý như thế nào.

Văn Phòng Luật Sư Gia Đình trả lời như sau:

Theo tín ngưỡng của người Việt Nam từ ngàn năm nay, mồ mả là một nơi vô cùng linh thiêng, được coi là nơi an nghỉ cuối cùng của người chết. Việc “mồ yên mả đẹp” có ý nghĩa rất lớn đối với những người thân của người đã chết. Do đó, việc xâm phạm tới mồ mả, thi thể, hài cốt của người chết là hành vi vô cùng đáng lên án, đi ngược lại văn hóa, đạo đức của nhân dân ta. Vì vậy, pháp luật Việt Nam đã quy định hành vi này vào trong Bộ luật hình sự Việt Nam.

Điều 319 Bộ luật hình sự 2015 quy định về tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt như sau:

“1. Người nào đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ hoặc có hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;

b) Chiếm đoạt hoặc hủy hoại vật có giá trị lịch sử, văn hóa;

c) Vì động cơ đê hèn;

d) Chiếm đoạt bộ phận thi thể, hài cốt.”

Khái niệm: hành vi xâm phạm mồ mả là hành vi xâm phạm đến vị trí mai táng xác, hài cốt, tro hài cốt của người chết theo phong tục, nghi lễ, tôn giáo của cộng đồng dân cư. Hành vi xâm phạm mồ mả là hành vi xâm phạm đến nơi an nghỉ cuối cùng của cá nhân người chết.

Về chủ thể: cá nhân có năng lực trách nhiệm và đủ độ tuổi luật định là 16 tuổi.

Về khách thể: hành vi xâm phạm tới quan hệ nhân thân, quan hệ tài sản của người khác.

Về mặt chủ quan: Lỗi phải là lỗi cố ý.

Về mặt khách quan: Tội phạm được biểu hiện dưới một số dạng hành vi như:

+ Đào, phá mồ mả.

+ Chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ

+ Hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt như xâm phạm đến xác, hài cốt, tro cốt của người chết, thay đổi bia ghi tên người chết, làm mất dấu tích ngôi mộ…

Đối với trường hợp của bạn, mục đích của tên tội phạm khi thực hiện hành vi đào phá mồ mả, xâm phạm nghiêm trọng tới thi thể người đã chết là nhằm chiếm đoạt thi thể đem bán nội tạng lấy tiền. Hành vi này thuộc vào điểm d khoản 2 điều 319 Bộ luật hình sự 2015. Do đó, tên tội phạm này sẽ phải chịu hình phạt tù từ 2 năm đến 7 năm.

2. Đập phá mồ mả bị truy cứu TNHS như thế nào?

Nhà nước luôn bảo vệ người dân, bất kể người đó còn sống hay đã chết. Vì vậy, đã có những quy định để bảo vệ mồ mả của cá nhân đã chết, cũng như có những biện pháp chế tài đối với những người có hành vi cố ý xâm phạm mồ mả. Vậy hành vi đập phá mồ mả bị truy cứu TNHS ra sao?

Cụ thể tại Bản án 05/2018/HSST ngày 05/03/2018 của Tòa án nhân dân huyện T, tỉnh Quảng Nam sẽ minh họa cho nội dung trên. Cụ thể như sau:

“N xin tiền mua đất làm nhà để ở và thờ cúng tổ tiên, tuy nhiên người nhà không đồng ý. Vào trưa ngày 09/6/2017, N lấy búa tạ và N đi lên phòng thờ lấy 05 di ảnh trên bàn thờ bỏ vào ba lô. Sau đó, N tìm đến ngôi mộ của cụ ông Phan Tấn lấy cái búa tạ đem theo đập nhiều cái vào nhiều vị trí trên mộ. Khi N đi đến cánh đồng khác, N lấy 05 di ảnh ra xếp dưới đất và lấy điện thoại di động chụp ảnh. Vào trưa ngày 20/8/2017, N tiếp tục lấy cái búa tạ tìm đến ngôi mộ của cụ bà Trần Thị S. Tại đây N dùng búa đập nhiều cái vào nhiều vị trí trên mộ của cụ bà S. Quá trình điều tra, N đã khai nhận toàn bộ hành vi của mình.”

Căn cứ vào Khoản 1 Điều 246 Bộ luật hình sự năm 1999 (Đã được sửa đổi bổ sung năm 2009); Các điểm b, h, s khoản 1, 2 Điều 51; Điểm g khoản 1 Điều 52; Điều 65 Bộ luật Hình sự năm 2015 (Đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017), Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam quyết định: bị cáo Phan Tấn Trần N phạm tội "Xâm phạm mồ mả".

Xử phạt bị cáo: Phan Tấn Trần N 06 (Sáu) tháng tù nhưng cho hưởng án treo. Thời gian thử thách là 12 (Mười hai) tháng, kể từ ngày tuyên án sơ thẩm ngày 05/3/2018 và buộc bị cáo Phan Tấn Trần N phải tiếp tục bồi thường cho ông Phan Tấn A số tiền 2.500.000 (Hai triệu năm trăm ngàn) đồng và trả lại 04 di ảnh (có 05 cái ảnh) cho ông Phan Tấn A.

Điều 246. Tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt

" 1. Người nào đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ hoặc có hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm.

2. Phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng thì bị phạt tù từ một năm đến năm năm.”

Việc Tòa án áp dụng Điều 246 Bộ luật hình sự 1999 để giải quyết thay vì Điều 319 Bộ luật hình sự 2015 vì xét thấy hành vi phạm tội bị cáo thực hiện trước ngày Bộ luật hình sự năm 2015 (Đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017) có hiệu lực pháp luật. Tại thời điểm xét xử bị cáo Bộ luật hình sự năm 2015 (Đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã có hiệu lực pháp luật. Tại thời điểm phạm tội, hành vi phạm tội của bị cáo vi phạm theo quy định tại khoản 1 Điều 246 Bộ luật hình sự năm 1999 và quy định mức hình phạt nhẹ hơn so với Điều 319 Bộ luật hình sự năm 2015. Theo hướng có lợi cho người phạm tội, nên Tòa án áp dụng khoản 1 Điều 246 Bộ luật hình sự năm 1999 xử phạt bị cáo. Quyết định của Tòa án căn cứ vào điểm b khỏan 1 Điều 2 của Nghị quyết số 41/2017/QH14:

Điều 2. Việc áp dụng Bộ luật Hình sự năm 2015

" 1.Kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2018, Bộ luật Hình sự năm 2015 được áp dụng như sau:

…

b) Các điều khoản của Bộ luật Hình sự năm 2015 xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng; quy định hình phạt nhẹ hơn, tình tiết giảm nhẹ mới; miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, xóa án tích và các quy định khác có lợi cho người phạm tội thì được áp dụng đối với cả những hành vi phạm tội xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01 tháng 01 năm 2018 mà sau thời điểm đó mới bị phát hiện, đang bị điều tra, truy tố, xét xử hoặc đối với người đang được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt, xóa án tích

… ”

Đó là trách nhiệm hình sự, còn về trách nhiệm dân sự, với hành vi của N, N phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật dân sự, trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm thi thể, mồ mả đều thuộc nhóm trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Cụ thể theo quy định tại Bộ luật dân sự 2015 như sau:

Điều 607 Bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả

" 1.Cá nhân, pháp nhân xâm phạm đến mồ mả của người khác phải bồi thường thiệt hại.

2.Thiệt hại do xâm phạm mồ mả gồm chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại.

3. Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp mồ mả của người khác bị xâm phạm phải bồi thường theo quy định tại khoản 2 Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần cho những người thân thích theo thứ tự hàng thừa kế của người chết; nếu không có những người này thì người trực tiếp nuôi dưỡng người chết được hưởng khoản tiền này. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa đối với mỗi mồ mả bị xâm phạm không quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.”

Xâm phạm mồ mả là hành vi xâm phạm đến vị trí mai táng xác, hài cốt, tro hài cốt của người chết theo phong tục, nghi lễ, tôn giáo của cộng đồng dân cư. Xâm phạm mồ mả là hành vi xâm phạm đến nơi an nghỉ cuối cùng của cá nhân người chết. Ngoài hành vi đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ thì các hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt cũng được coi là hành vi phạm tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt. Việc xâm phạm mồ mả trong thực tế đôi khi không vì mục đích xâm phạm, chiếm đoạt đối với mồ mả đó, mà xuất phát từ cách hiểu sai lệch của một số người, cụ thể là N, vì vậy dẫn đến việc vi phạm pháp luật về xâm phạm mồ mả.

Tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt là một trong những tội phạm có ảnh hưởng lớn đến xã hội đặc biệt có liên quan đến yếu tố tín ngưỡng tâm linh. Do vậy, trên thực tế các hành vi phạm tội bị xử lý không nhiều, khó phát hiện. Vậy, với tính chất nghiêm trọng của nó thì cần thiết có những biện pháp ngăn chặn và xử lý kịp thời để tránh ảnh hưởng đến trật tự, an ninh xã hội.

3. Các biện pháp xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ

3.1. Biện pháp dân sự

Khi cá nhân, tổ chức bị thiệt hại do hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của các cá nhân, tổ chức khác thì có thể khởi kiện ra Tòa án để bảo vệ quyền lợi của mình. Toà án áp dụng các biện pháp dân sự sau đây để xử lý tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm:

- Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm;

- Buộc xin lỗi, cải chính công khai;

- Buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự;

- Buộc bồi thường thiệt hại;

- Buộc tiêu huỷ hoặc buộc phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hoá xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ với điều kiện không làm ảnh hưởng đến khả năng khai thác quyền của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ.

3.2. Biện pháp xử lý hành chính

- Hình thức xử phạt chính:

+ Cảnh cáo;

+ Phạt tiền.

- Tuỳ theo tính chất, mức độ xâm phạm, tổ chức, cá nhân xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ còn có thể bị áp dụng một hoặc các hình thức xử phạt bổ sung sau đây:

+ Tịch thu hàng hoá giả mạo về sở hữu trí tuệ;

+ Đình chỉ có thời hạn hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực đã xảy ra vi phạm.

- Ngoài ra, tổ chức, cá nhân xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ còn có thể bị áp dụng một hoặc các biện pháp khắc phục hậu quả sau đây:

+ Buộc tiêu huỷ hoặc phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hoá giả mạo về sở hữu trí tuệ với điều kiện không làm ảnh hưởng đến khả năng khai thác quyền của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ;

+ Buộc đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam đối với hàng hoá quá cảnh xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ hoặc buộc tái xuất đối với hàng hoá giả mạo về sở hữu trí tuệ sau khi đã loại bỏ các yếu tố vi phạm trên hàng hoá.

3.3. Biện pháp xử lý hình sự

Căn cứ vào mức độ nghiêm trọng, hậu quả của hành vi vi phạm thì sẽ xác định xem có đủ yếu tố cấu thành để truy cứu trách nhiệm hình sự hay không. Nếu có thì cá nhân, tổ chức sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Ngoài các biện pháp về hành chính, dân sự, hình sự thì cá nhân, tổ chức có thương hiệu bị xâm phạm có thể yêu cầu cơ quan hải quan hoặc các cơ quan có thẩm quyền giải quyết của Việt Nam áp dụng biện pháp ngăn chặn xuất khẩu hoặc nhập khẩu hàng hóa, sản phẩm, dịch vụ xâm phạm quyền sở hữu về trí tuệ của thương hiệu.

Các hình thức xử lý vi phạm nêu trên chính là một trong những biện pháp răn đe, đảm bảo quyền lợi cho cá nhân, tổ chức có thương hiệu và đảm bảo một môi trường kinh doanh thương mại, cạnh tranh lành mạnh, công bằng cũng như đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng.

Luật sư Trần Minh Hùng chuyên gia tư vấn luật trên kênh HTV, VTV, THVL1, ANTV, SCTV1...

Chúng tôi là hãng luật tổng hợp nhiều đội ngũ luật sư giỏi, luật gia, thạc sỹ, chuyên viên, cộng tác viên có trình độ cao, năng lực chuyên môn cao, có kinh nghiệm, kiến thức hiểu biết rộng, kỹ năng tư vấn chuyên nghiệp, đặc biệt có trách nhiệm và đạo đức trong nghề nghiệp. Chúng tôi quan niệm Luật sư là nghề cao quý- cao quý vì nghề luật sư là nghề tìm công bằng và công lý cho xã hội. Luật sư bảo vệ cho những nạn nhân, tội phạm, và những người bị oan sai. Nghề luật sư là nghề rất nguy hiểm và khó khăn dù bào chữa, bảo vệ cho bất kỳ ai thì luật sư luôn gặp nguy hiểm vì sự thù hằn của bên đối lập. Do vậy để làm được luật sư thì phải có tâm, có đạo đức, có tài năng và phải đam mê nghề nghiệp, yêu nghề, chấp nhận có khăn, hy sinh và chấp nhận nguy hiểm. Nếu sợ nguy hiểm, sợ ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống của mình và gia đình thì rất khó hành nghề luật sư đúng nghĩa. Niềm vui của luật sư là khi giải oan được cho thân chủ, giúp được cho thân chủ, đem lại công bằng, công lý cho thân chủ nhằm góp phần đem lại công bằng cho xã hội. 

 Luật sư Trần Minh Hùng Trưởng văn phòng Luật sư Gia Đình- Luật sư sáng lập luật sư Gia Đình có nhiều năm kinh nghiệm tranh tụng, tư vấn được rất nhiều hãng truyền thông tin tưởng với nhiều năm và thường xuyên cố vấn pháp lý, tư vấn pháp luật trên các Kênh truyền hình uy tín như:  Đài Truyền hình TPHCM (HTV), Đài truyền hình Việt Nam (VTV), Đài truyền hình Vĩnh Long, Truyền hình Công an ANTV, SCTV, THQH, Tư vấn luật trên Đài tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình cáp VTC, Đài VOV Giao Thông, Đài tiếng nói Việt Nam, Đài phát thanh Kiên Giang, Truyền hình Quốc Hội, Báo Pháp luật TPHCM, Báo tuổi trẻ đời sống, Báo đời sống và pháp luật, Báo Dân trí, Báo Vnxpress, Báo công an nhân dân và các hãng báo chí trên cả nước... là luật sư được Trường Đại học luật TP.HCM mời làm giám khảo cho nhiều cuộc thi Phiên tòa giả định cấp trường ĐHL, Cấp Quốc Gia, học thuật với trường Cảnh sát nhân dân, Nhiều trường đại học uy tín và chuyên gia pháp luật cho các hãng truyền thông uy tín. Là Luật sư  bào chữa, tư vấn cho nhiều vụ án đỉnh điểm, quan trọng nổi tiếng trên cả nước được báo chí đưa tin, người dân quan tâm như vụ đại án Ngân hàng Navibank liên quan Huyền Như và Viettinbank, Vụ cướp 35 tỷ Long Thành - Dầu giây, Chống thi hành công vụ mùa Covid, các vụ Giết Người, Hiếp dâm, Dâm ô, Lừa Đảo, gây thương tích, tham ô, cố ý làm trái... và các vụ án khác về dân sự, kinh tế, thừa kế, đất đai, lao động, hành chính, doanh nghiệp.… luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi.

Chúng tôi cùng tư vấn luật và cố vấn pháp lý cho nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước rất lâu năm.

Trân trọng cảm ơn.

ĐOÀN LUẬT SƯ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
VPLS GIA ĐÌNH (Luật sư Thành Phố)

Trụ sở: 402A Nguyễn Văn Luông, P.12, Q.6, Tp.HCM (Bên cạnh Công chứng số 7)

5/1 Nguyễn Du, Biên Hòa, Đồng Nai (đối diện tòa án Biên Hòa)

68/147 Trần Quang Khải, Tân Định, quận 1, TP.HCM

Điện thoại: 028-38779958; Fax: 08-38779958

Luật sư Trần Minh Hùng: 0972 238006

Email: luatsuthanhpho@gmail.com

http://www.luatsugiadinh.net. vn

http://www.luatsuthanhpho.com