1. Đất thờ cúng có được phân chia thừa kế hay
không?
Dear luật sư,hiện tại
em có một số vướng mắc về việc làm di chúc thừa kế cho ba em như sau:ba em sinh
1950, mẹ em sinh 1953 có 4 con trai và 2 con gái, 6 người con đều có gia đình
và ở riêng. Hiện tại 2 ông bà đang ở một mình. Ba em hiện tại muốn lập di chúc
thừa kế với mong muốn ngôi nhà ba mẹ em đang ở hiện tại cho người con trai út,
và với điều kiện ngôi nhà này chỉ thừa kế để thờ cúng không được cầm cố, chuyển
nhượng hay buôn bán thì có được không luật sư.
Và về tranh chấp sau
này với những anh/em khác cho xảy ra không ? Vì nguyện vọng của ba em muốn để
ngoài nhà đang ở là nhà để thờ cúng ông bà, tổ tiên ?
Mong luật sư giải đáp
giùm em. Em cám ơn.
Luật sư Gia Đình rả
lời:
Điều 624 Bộ luật Dân
sự 2015 quy định:
Di chúc là sự thể hiện
ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.
=> Do đó, mọi người
phải tôn trọng ý chí cá nhân đó và thực hiện theo đúng nội dung của di chúc mà
ba anh để lại.
- Tại Điều 645 Bộ luật
Dân sự năm 2015 quy định:
1. Trường hợp người
lập di chúc để lại một phần di sản dùng vào việc thờ cúng thì phần di sản đó
không được chia thừa kế và được giao cho người đã được chỉ định trong di chúc
quản lý để thực hiện việc thờ cúng; nếu người được chỉ định không thực hiện
đúng di chúc hoặc không theo thỏa thuận của những người thừa kế thì những người
thừa kế có quyền giao phần di sản dùng vào việc thờ cúng cho người khác quản lý
để thờ cúng.
Trường hợp người để
lại di sản không chỉ định người quản lý di sản thờ cúng thì những người thừa kế
cử người quản lý di sản thờ cúng.
Trường hợp tất cả
những người thừa kế theo di chúc đều đã chết thì phần di sản dùng để thờ cúng
thuộc về người đang quản lý hợp pháp di sản đó trong số những người thuộc diện
thừa kế theo pháp luật.
2. Trường hợp toàn bộ
di sản của người chết không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người đó thì
không được dành một phần di sản dùng vào việc thờ cúng.
Như vậy, di sản dùng
vào thờ cúng là di sản không phân chia và giao cho người được chỉ định trong di
chúc. Trong di chúc ba anh đã ghi rõ là giao cho anh và không được dùng để
chuyển nhượng, cầm cố, thế chấp nên anh phải sử dụng căn nhà vào đúng mục đích
là thờ cúng. Trường hợp anh sử dụng, quản lý ngôi nhà không đúng mục đích thì
các anh,chị, em của bạn có quyền giao ngôi này cho người khác quản lý.
Sau này xảy ra tranh
chấp anh/chị/em của bạn yêu cầu chia lại tài sản là ngôi nhà kia thì hành vi
này là trái với quy định của pháp luật. Nếu anh, chị của bạn vẫn tiếp tục tranh
chấp với bạn về ngôi nhà đó thì bạn có thể khởi kiện ra Tòa án nhân dân cấp
huyện nơi bị đơn (anh, chị của bạn cư trú) theo quy định của Bộ luật Tố tụng
Dân sự năm 2015.
2. Di sản dùng vào việc thờ cúng có được phép
thực hiện giao dịch mua bán?
Kính thưa Luật Sư, Gia
đình chúng tôi có 8 anh chị em, Cha qua đời 1982, không có di chúc, Mẹ vừa qua
đời tháng 4, 2016 có để lại Di chúc. Trong di chúc có ghi rõ cho cô em gái hiện
đang sống trong căn nhà này (tại Saigon) quyền quản lý căn nhà, và căn nhà chỉ
được sử dụng để thờ cúng ông bà và không được bán. Hiện tại Mẹ tôi là người duy
nhất đứng tên trong sổ hồng
Anh em chúng tôi quyết
định và đồng ý tất cả 8 người sẽ đứng tên trong sổ hồng, sau đó có em gái thay
đổi ý định là cô chỉ muốn làm theo di chúc rằng chỉ một mình cô đứng tên trong
sổ hồng và dĩ nhiên là 7 anh em còn lại không đồng ý và chúng tôi sẽ không bao
giờ đồng ý để có này đứng tên một mình trong số hồng vì có âm mưu với con trai
mình (30 tuổi, hiện đang sống trong căn nhà này) để chiếm đoạt tài sản này.
Hiện tại con trai của cô đang đang giữ sổ Hồng mà chúng tôi đã yêu cầu nhiều lần
nhưng không trả lại. Chúng tôi kính nhờ Luật sư chỉ dẫn giùm những thắc mắc
sau:
1. 7 anh em chúng tôi
có quyền giữ sổ Hồng không và nếu có thì bằng cách nào, việc đứa cháu giữ sổ
Hồng mà không trả lại đây có phải là cưỡng chiếm? 2. Chúng tôi có quyền mời đứa
cháu nảy ra khỏi nhà được hay không?
3. Trước khi Mẹ chúng
tôi qua đời thì bà có trương mục ở ngân hàng, nhưng cô em gái không cho 7 anh
chị em tôi biết mặc dù đã có lời yêu cầu, chúng tôi phải làm sao?
4. Chúng tôi có thể
tiếp tục việc chuyển tên khi cô em gái khước từ vì cô chỉ muốn một mình cô đứng
tên
5. Chúng tôi có thể
báo cáo ít nhất là Công an Phường về sự việc nêu trên?
6. Nếu 7 anh em chúng
tôi muốn bán căn nhà này có được không?
Luật sư Gia Đình tư
vấn:
Cảm ơn bạn đã gửi câu
hỏi đề nghị tư vấn đến Văn Phòng Luật Sư Gia Đình, với trường hợp của bạn chúng
tôi tư vấn như sau:
-Thứ nhất, xác định
quyền sở hữu đối với căn nhà
Theo thông tin bạn
cung cấp gia đình bạn có một căn nhà tại Sài gòn nhưng lại không cung cấp rõ
căn nhà thuộc sở hữu chung của bố,mẹ hay tài sản riêng của mẹ bạn.
+Trường hợp, tài sản
chung của vợ chồng thì về nguyên tắc sẽ được chia đôi. Tức bố bạn sẽ được hưởng
một phần giá trị ngôi nhà nhưng do bố bạn mất không để lại di chúc nên phần di
sản này sẽ được chia theo pháp luật cho những đối tượng được quyền hưởng: mẹ
bạn, 8 anh chị em, ông, bà (trong trường hợp còn sống). Theo đó, các thành viên
trong gia đình có thể yêu cầu giao nộp sổ hồng để tiến hành thủ tục phân chia
di sản thừa kế đối với phần di sản này, sau khi phân chia xong thì mỗi người có
thể thực hiện quyền mua bán đối với phần di sản mà mình được hưởng. Cụ thể, tại
Điều 651 của Bộ luật dân sự 2015, người thừa kế theo pháp luật được quy định
như sau:
“1. Những người thừa
kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ
nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của
người chết;
b) Hàng thừa kế thứ
hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của
người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông
ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba
gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì
ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú
ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ
nội, cụ ngoại.
2. Những người thừa kế
cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
3. Những người ở hàng
thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã
chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối
nhận di sản.”
Đối với phần di sản
của mẹ bạn (một nửa giá trị ngôi nhà) có quyền cho tặng, chuyển nhượng cho
người con út mà không cần sự đồng ý của thành viên khác trong trường hợp di
chúc là hợp pháp theo quy định. Trường hợp, di chúc không hợp pháp thì toàn bộ
phần di sản đó lại được chia theo quy định pháp luật như đối với trường hợp của
bố bạn.
Di chúc hợp pháp được
quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 như sau:
“1. Di chúc hợp pháp
phải có đủ các điều kiện sau đây:
a) Người lập di chúc
minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
b) Nội dung của di
chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di
chúc không trái quy định của luật.
2. Di chúc của người
từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và
phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
3. Di chúc của người
bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng
lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
4. Di chúc bằng văn
bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các
điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.
5. Di chúc miệng được
coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước
mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý
chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong
thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối
cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng
thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”
+Trường hợp, tài sản
riêng của mẹ bạn thì mẹ bạn có quyền để lại di chúc cho người con út mà không
cần sự đồng ý của thành viên khác và các thành viên không được quyền yêu cầu
chia, yêu cầu họ giao nộp sổ hoặc thực hiện các hành vi khác khi chưa có sự
đồng ý của họ (thực hiện mua bán, thay tên chủ sở hữu...). Tuy nhiên, như bạn
cung cấp thì trong bản di chúc thể hiện rất rõ trao quyền quản lý và dùng và
việc thờ cúng cho ông bà, không được thực hiện bất cứ mục đích thương mại nào.
Nên trong trường hợp này người con út chỉ có quyền quản lý mà không có quyền
định đoạt với quyền sử dụng đất đó, nên khi có hành vi sử dụng mục đích không
đúng theo ghi nhận của di chúc thì những người thừa kế khác có quyền lấy lại và
trao quyền quản lý cho người khác. Theo Điều 645 quy định về di sản dùng vào
việc thờ cúng như sau:
“1. Trường hợp người
lập di chúc để lại một phần di sản dùng vào việc thờ cúng thì phần di sản đó
không được chia thừa kế và được giao cho người đã được chỉ định trong di chúc
quản lý để thực hiện việc thờ cúng; nếu người được chỉ định không thực hiện
đúng di chúc hoặc không theo thỏa thuận của những người thừa kế thì những người
thừa kế có quyền giao phần di sản dùng vào việc thờ cúng cho người khác quản lý
để thờ cúng.
Trường hợp người để
lại di sản không chỉ định người quản lý di sản thờ cúng thì những người thừa kế
cử người quản lý di sản thờ cúng.
Trường hợp tất cả
những người thừa kế theo di chúc đều đã chết thì phần di sản dùng để thờ cúng
thuộc về người đang quản lý hợp pháp di sản đó trong số những người thuộc diện
thừa kế theo pháp luật.
2. Trường hợp toàn bộ
di sản của người chết không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người đó thì
không được dành một phần di sản dùng vào việc thờ cúng.”
3. Tranh chấp việc phân chia di sản thừa kế
dùng vào việc thờ cúng
Câu hỏi về di sản thừa
kế dùng vào việc thờ cúng
Chào luật sư, tôi có
câu hỏi muốn hỏi luật sư như sau: Gia đình tôi có 5 anh em: 4 anh em trai và 1
cô em gái. Bố tôi mất năm 2017 không để lại di chúc hay bất kỳ 1 ý nguyện gì.
Mẹ tôi đã 75 tuổi muốn giao việc thờ cúng, chia phần tài sản cho các con. Anh
trưởng nhà tôi không sống cùng gia đình từ lúc lớn lên lấy vợ bố mẹ tôi đã cho
đất để ở riêng. Ý của mẹ tôi muốn để lại việc thờ cúng cho cậu em út. Và chúng
tôi đồng ý, chỉ có anh, chị dâu trưởng không đồng ý việc chia phần thờ cúng cho
chú em út.
Mặc dù Bà đã chia phần
còn lại đều cho các con kể cả anh trưởng. Nhưng anh trưởng không đồng ý, với lý
do mình là trưởng phải ở nhà đó để thờ cúng. Nhưng 4 anh em tôi không đồng ý,
và mẹ tôi không đồng ý việc đó. Vậy nhờ luật sư tư vấn giúp gia đình tôi.
Câu trả lời về di sản
thừa kế dùng vào việc thờ cúng
Chào bạn, Văn Phòng
Luật Sư Gia Đình cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi về di sản thừa kế dùng
vào việc thờ cúng, chúng tôi xin đưa ra quan điểm tư vấn về di sản thừa kế dùng
vào việc thờ cúng như sau:
1. Căn cứ pháp lý về
di sản thừa kế dùng vào việc thờ cúng
• Bộ luật dân sự 2015;
2. Nội dung tư vấn về
di sản thừa kế dùng vào việc thờ cúng
2.1. Phân chia di sản
thừa kế theo pháp luật
Theo thông tin bạn
cung cấp, di sản thừa kế bố bạn để lại là quyền sử dụng đất nhưng không có di
chúc nên sẽ phân chia di sản thừa kế theo pháp luật. Vì khoản 1 điều 650 bộ
luật dân sự 2015 quy định:
“1. Thừa kế theo pháp
luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
a) Không có di chúc;
b) Di chúc không hợp
pháp;
c) Những người thừa kế
theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ
quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm
mở thừa kế;
d) Những người được
chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ
chối nhận di sản.”
Thừa kế theo pháp luật
là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy
định. Theo quy định tại khoản 1 điều 651 bộ luật dân sự 2015 những người thuộc
hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con
đẻ, con nuôi của người chết. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di
sản bằng nhau. Trừ trường hợp người thừa kế từ chối nhận di sản thừa kế hoặc
những người thừa kế có thỏa thuận khác. Như vậy việc để một phần di sản thừa kế
để thờ cúng phải được tất cả các hàng thừa kế đồng ý.
2.2. Di chúc dùng vào
việc thờ cúng
Nếu như không thể thỏa
thuận để lại một phần di sản thừa kế của bố bạn dùng vào việc thờ cúng thì mẹ
bạn có thể lập di chúc xác định phần quyền sử dụng đất của mẹ bạn dùng vào việc
thờ cúng và chỉ định một người quản lý theo quy định tại khoản 1 điều 645 Bộ
luật dân sự 2015:
“1. Trường hợp người
lập di chúc để lại một phần di sản dùng vào việc thờ cúng thì phần di sản đó
không được chia thừa kế và được giao cho người đã được chỉ định trong di chúc
quản lý để thực hiện việc thờ cúng; nếu người được chỉ định không thực hiện
đúng di chúc hoặc không theo thỏa thuận của những người thừa kế thì những người
thừa kế có quyền giao phần di sản dùng vào việc thờ cúng cho người khác quản lý
để thờ cúng.”
Di chúc là sự thể hiện
ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Di
chúc có hiệu lực từ thời điểm mở thừa kế tức là khi người để lại di sản chết.
Như vậy, nếu mẹ bạn lập di chúc dùng vào việc thờ cúng đối với phần quyền sử
dụng đất của mẹ bạn được hưởng từ một suất thừa kế của bố bạn, anh trai bạn
không có quyền phản đối. Và việc giao cho ai quản lý việc thờ cúng đó là di ý
chí của người lập di chúc không có quy định con trai trưởng phải được quản lý
di sản dùng vào việc thờ cúng.
4. Dành hết di sản cho quỹ từ thiện được
không?
Câu hỏi:
Khi bố mất viết di
chúc đem tài sản (là đất đai) đi từ thiện hết không để lại cho con cái phần nào
thì có được hay không ạ? Ngoài ra di chúc không cần chữ kí của các con có được
không ạ? Trong trường hợp này thì người con có được hưởng phần tài sản nào
không? Xin cảm ơn!
Quyền của người lập di
chúc trong việc dành một phần tài sản trong khối di sản để làm từ thiện được
quy định tại khoản 3 Điều 626 Bộ luật dân sự 2015 như sau:
"Điều 626. Quyền
của người lập di chúc
Người lập di chúc có
quyền sau đây:
1. Chỉ định người thừa
kế; truất quyền hưởng di sản của người thừa kế.
2. Phân định phần di
sản cho từng người thừa kế.
3. Dành một phần tài
sản trong khối di sản để di tặng, thờ cúng.
4. Giao nghĩa vụ cho
người thừa kế.
5. Chỉ định người giữ
di chúc, người quản lý di sản, người phân chia di sản."
Tuy nhiên, Điều 644 Bộ
luật Dân sự 2015 cũng quy định về quyền hưởng di sản của những người thừa kế
không phụ thuộc vào nội dung của di chúc, cụ thể như sau:
“Điều 644. Người thừa
kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
1. Những người sau đây
vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo
pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được
người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai
phần ba suất đó:
a) Con chưa thành
niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
b) Con thành niên mà
không có khả năng lao động.
2. Quy định tại khoản
1 Điều này không áp dụng đối với người từ chối nhận di sản theo quy định tại
Điều 620 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại
khoản 1 Điều 621 của Bộ luật này.”
Như vậy bố bạn chỉ có
quyền dành một phần di sản để tặng cho và không cần sự đồng ý của các con vì
pháp luật quy định nếu bố bạn có cha, mẹ, vợ hoặc con chưa thành niên hoặc con
đã thành niên nhưng không còn khả năng lao động vẫn được hưởng di sản của bố
bạn dù trong di chúc không có nội dung về việc thừa kế theo di chúc của những
người đó.
Luật sư Trần Minh Hùng chuyên gia
tư vấn luật trên kênh HTV, VTV, THVL1, ANTV, SCTV1...
Chúng tôi
là hãng luật tổng hợp nhiều đội ngũ luật sư giỏi, luật gia, thạc sỹ, chuyên
viên, cộng tác viên có trình độ cao, năng lực chuyên môn cao, có kinh nghiệm,
kiến thức hiểu biết rộng, kỹ năng tư vấn chuyên nghiệp, đặc biệt có trách nhiệm
và đạo đức trong nghề nghiệp. Chúng tôi quan niệm Luật sư là nghề cao quý-
cao quý vì nghề luật sư là nghề tìm công bằng và công lý cho xã hội. Luật sư
bảo vệ cho những nạn nhân, tội phạm, và những người bị oan sai. Nghề luật sư là
nghề rất nguy hiểm và khó khăn dù bào chữa, bảo vệ cho bất kỳ ai thì luật sư
luôn gặp nguy hiểm vì sự thù hằn của bên đối lập. Do vậy để làm được luật sư
thì phải có tâm, có đạo đức, có tài năng và phải đam mê nghề nghiệp, yêu nghề,
chấp nhận có khăn, hy sinh và chấp nhận nguy hiểm. Nếu sợ nguy hiểm, sợ ảnh
hưởng đến công việc, cuộc sống của mình và gia đình thì rất khó hành nghề luật
sư đúng nghĩa. Niềm vui của luật sư là khi giải oan được cho thân chủ, giúp
được cho thân chủ, đem lại công bằng, công lý cho thân chủ nhằm góp phần đem
lại công bằng cho xã hội.
Luật
sư Trần Minh Hùng Trưởng văn phòng Luật sư Gia Đình- Luật sư sáng lập luật sư
Gia Đình có nhiều năm kinh nghiệm tranh tụng, tư vấn được rất nhiều hãng truyền
thông tin tưởng với nhiều năm và thường xuyên cố vấn pháp lý, tư vấn pháp luật
trên các Kênh truyền hình uy tín như: Đài Truyền hình TPHCM
(HTV), Đài truyền hình Việt Nam (VTV), Đài truyền hình Vĩnh Long,
Truyền hình Công an ANTV, SCTV, THQH, Tư vấn luật trên Đài tiếng nói Việt Nam,
Đài truyền hình cáp VTC, Đài VOV Giao Thông, Đài tiếng nói Việt Nam, Đài phát
thanh Kiên Giang, Truyền hình Quốc Hội, Báo Pháp luật TPHCM, Báo tuổi
trẻ đời sống, Báo đời sống và pháp luật, Báo Dân trí, Báo Vnxpress, Báo công an
nhân dân và các hãng báo chí trên cả nước... là luật sư được Trường Đại học
luật TP.HCM mời làm giám khảo cho nhiều cuộc thi Phiên tòa giả định cấp trường
ĐHL, Cấp Quốc Gia, học thuật với trường Cảnh sát nhân dân, Nhiều trường đại học
uy tín và chuyên gia pháp luật cho các hãng truyền thông uy tín. Là Luật
sư bào chữa, tư vấn cho nhiều vụ án đỉnh điểm, quan trọng nổi tiếng
trên cả nước được báo chí đưa tin, người dân quan tâm như vụ đại án Ngân hàng
Navibank liên quan Huyền Như và Viettinbank, Vụ cướp 35 tỷ Long Thành - Dầu
giây, Chống thi hành công vụ mùa Covid, các vụ Giết Người, Hiếp dâm, Dâm ô, Lừa
Đảo, gây thương tích, tham ô, cố ý làm trái... và các vụ án khác về dân sự,
kinh tế, thừa kế, đất đai, lao động, hành chính, doanh nghiệp.… luôn mang lại
niềm tin cho khách hàng cũng như sự đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công
lý không biết mệt mỏi cho xã hội của luật sư chúng tôi.
Chúng tôi
cùng tư vấn luật và cố vấn pháp lý cho nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước
rất lâu năm.
Trân trọng
cảm ơn!.
|