|
1. Chưa đủ 18 tuổi có phải đi tù không?
1.1. Nguyên tắc xử lý
người dưới 18 tuổi phạm tội
Theo quy định tại Điều
91 Bộ luật hình sự 2015 thì nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội như
sau:
Điều 91. Nguyên tắc xử
lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội
1. Việc xử lý người
dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi và
chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành
mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội.
Việc xử lý người dưới
18 tuổi phạm tội phải căn cứ vào độ tuổi, khả năng nhận thức của họ về tính
chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nguyên nhân và điều kiện gây ra
tội phạm.
2. Người dưới 18 tuổi
phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây và có nhiều tình tiết giảm nhẹ,
tự nguyện khắc phục phần lớn hậu quả, nếu không thuộc trường hợp quy định tại
Điều 29 của Bộ luật này, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự và áp dụng các
biện pháp quy định tại Mục 2 Chương này:
a) Người từ đủ 16 tuổi
đến dưới 18 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng, trừ trường
hợp quy định tại Điều 134 (tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức
khỏe của người khác); Điều 141 (tội hiếp dâm); Điều 171 (tội cướp giật tài
sản); Điều 248 (tội sản xuất trái phép chất ma túy); Điều 249 (tội tàng trữ
trái phép chất ma túy); Điều 250 (tội vận chuyển trái phép chất ma túy); Điều
251 (tội mua bán trái phép chất ma túy); Điều 252 (tội chiếm đoạt chất ma túy)
của Bộ luật này;
b) Người từ đủ 14 tuổi
đến dưới 16 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý quy định tại khoản 2 Điều 12
của Bộ luật này, trừ trường hợp quy định tại Điều 123 (tội giết người); Điều
134, các khoản 4, 5 và khoản 6 (tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho
sức khỏe của người khác); Điều 141 (tội hiếp dâm), Điều 142 (tội hiếp dâm người
dưới 16 tuổi); Điều 144 (tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi);
Điều 150 (tội mua bán người); Điều 151 (tội mua bán người dưới 16 tuổi); Điều
168 (tội cướp tài sản); Điều 171 (tội cướp giật tài sản); Điều 248 (tội sản
xuất trái phép chất ma túy); Điều 249 (tội tàng trữ trái phép chất ma túy);
Điều 250 (tội vận chuyển trái phép chất ma túy); Điều 251 (tội mua bán trái
phép chất ma túy); Điều 252 (tội chiếm đoạt chất ma túy) của Bộ luật này;
c) Người dưới 18 tuổi
là người đồng phạm nhưng có vai trò không đáng kể trong vụ án.
3. Việc truy cứu trách
nhiệm hình sự người dưới 18 tuổi phạm tội chỉ trong trường hợp cần thiết và
phải căn cứ vào những đặc điểm về nhân thân của họ, tính chất nguy hiểm cho xã
hội của hành vi phạm tội và yêu cầu của việc phòng ngừa tội phạm.
4. Khi xét xử, Tòa án
chỉ áp dụng hình phạt đối với người dưới 18 tuổi phạm tội nếu xét thấy việc
miễn trách nhiệm hình sự và áp dụng một trong các biện pháp quy định tại Mục 2
hoặc việc áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng quy định tại Mục 3
Chương này không bảo đảm hiệu quả giáo dục, phòng ngừa.
5. Không xử phạt tù
chung thân hoặc tử hình đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.
6. Tòa án chỉ áp dụng
hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội khi xét thấy các
hình phạt và biện pháp giáo dục khác không có tác dụng răn đe, phòng ngừa.
Khi xử phạt tù có thời
hạn, Tòa án cho người dưới 18 tuổi phạm tội được hưởng mức án nhẹ hơn mức án áp
dụng đối với người đủ 18 tuổi trở lên phạm tội tương ứng và với thời hạn thích
hợp ngắn nhất.
Không áp dụng hình
phạt bổ sung đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.
7. Án đã tuyên đối với
người chưa đủ 16 tuổi phạm tội, thì không tính để xác định tái phạm hoặc tái
phạm nguy hiểm.
Như vậy, việc xử lý kỷ
luật đối với người dưới 18 tuổi phạm tội đã bảo đảm lợi ích tốt nhất của người
dưới 18 tuổi hướng đến mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát
triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội. Đây là những nguyên tắc
phù hợp với từng loại tội khi vi phạm tương ứng.
1.2. Chưa đủ 18 tuổi
có phải đi tù không?
Theo quy định tại
Khoản 6 Điều 91 Bộ luật hình sư 2015 như sau:
6. Tòa án chỉ áp dụng
hình phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội khi xét thấy các
hình phạt và biện pháp giáo dục khác không có tác dụng răn đe, phòng ngừa.
Khi xử phạt tù có thời
hạn, Tòa án cho người dưới 18 tuổi phạm tội được hưởng mức án nhẹ hơn mức án áp
dụng đối với người đủ 18 tuổi trở lên phạm tội tương ứng và với thời hạn thích
hợp ngắn nhất.
Không áp dụng hình
phạt bổ sung đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.
Như vậy, điều luật đã
thể hiện rõ việc người chưa đủ 18 tuổi vẫn có thể phải đi tù, nhưng chỉ áp dụng
hình phạt tù có thời hạn nhất định chứ không áp dụng hình phạt chung thân hay
hình phạt tương ứng với người từ 18 tuổi trở lên, hình phạt bổ sung với lứa
tuổi này.
2. Người phạm tội dưới 18 tuổi nhưng khi kết
án đã đủ 18 tuổi
Trong BLHS 2015, Điều
107 về xóa án tích quy định:
1. Người dưới 18 tuổi
bị kết án được coi là không có án tích, nếu thuộc một trong các trường hợp sau
đây:
a) Người từ đủ 14 đến
dưới 16 tuổi;
b) Người từ đủ 16 tuổi
đến dưới 18 tuổi bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng
hoặc tội phạm rất nghiêm trọng do vô ý;
c) Người bị áp dụng
biện pháp tư pháp quy định tại Mục 3 Chương này.
2. Người từ đủ 16 đến
dưới 18 tuổi bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc
biệt nghiêm trọng thì đương nhiên xóa án tích nếu trong thời hạn 03 năm tính từ
khi chấp hành xong hình phạt chính hoặc từ khi hết thời hiệu thi hành bản án mà
người đó không thực hiện hành vi phạm tội mới.”
Trên thực tiễn, đã xảy
ra trường hợp đối tượng thực hiện hành vi phạm tội khi chưa đủ 16 tuổi (hoặc 18
tuổi) nhưng đến giai đoạn xét xử, vào thời điểm tuyên án đã thành niên. Vấn đề
đặt ra là trường hợp này có được áp dụng quy định tại Điều 107 BLHS không hay
phải áp dụng chế định xóa án tích chung được quy định tại Chương X của BLHS.
Quan điểm thứ nhất cho
rằng, vì Điều 107 BLHS đã ghi rõ “Người dưới 18 tuổi bị kết án” và “Người từ đủ
16 đến dưới 18 tuổi bị kết án” nên đương nhiên phải hiểu, chỉ được áp dụng các
quy định tại Điều này cho người đến thời điểm xét xử vẫn chưa đủ 18 tuổi. Nếu
đến thời điểm xét xử, người phạm tội đã đủ 18 tuổi thì vẫn phải áp dụng chế
định xóa án tích chung được quy định tại Chương X của BLHS. Quan điểm này phân
tích như sau:
Thứ nhất, tại thời
điểm bị kết án, người bị kết án dưới 18 tuổi thì được coi là không có án tích
nếu thuộc một trong các trường hợp:
– Tại thời điểm đó,
người bị kết án đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi (Được hiểu là các tội phạm rất
nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng được liệt kê tại khoản 2 Điều 12
BLHS 2015).
– Tại thời điểm đó,
người bị kết án đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi (bị kết án về tội phạm ít nghiêm
trọng, tội phạm nghiêm trọng hoặc tội phạm rất nghiêm trọng do vô ý).
– Người bị áp dụng
biện pháp tư pháp quy định tại Mục 3 Chương này.
Thứ hai, tại thời điểm
bị kết án, người bị kết án từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi (bị kết án về tội
phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng) thì được coi
là đương nhiên xóa án tích nếu thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 107
Bộ luật này.
Như vậy, việc xóa án
tích chỉ được áp dụng đối với người thực hiện hành vi phạm tội tại thời điểm
người đó dưới 18 tuổi đồng thời tại thời điểm bị kết án, người đó vẫn dưới 18
tuổi. Ví dụ:
– A phạm tội quy định
tại Điều 123 BLHS 2015 vào thời điểm A đủ 14 tuổi, tại thời điểm bị kết án, A
đủ 15 tuổi thì A được coi là không có án tích.
– A phạm tội ít nghiêm
trọng tại thời điểm A đủ 16 tuổi, tại thời điểm bị kết án, A đủ 17 tuổi thì A
được coi là không có án tích.
– A bị áp dụng biện
pháp tư pháp tại Mục 3 Chương XII thì được coi là không có án tích.
– A phạm tội đặc biệt
nghiêm trọng tại thời điểm A đủ 16 tuổi, tại thời điểm bị kết án, A trên 17
tuổi thì A sẽ đương nhiên xóa án tích khi có đủ điều kiện quy định tại Khoản 2
Điều 107 Bộ luật này.
Tuy nhiên, đối với
trường hợp trên, đến giai đoạn xét xử, vào thời điểm tuyên án người bị kết án
đã đủ 18 tuổi thì sẽ không áp dụng Điều 107 nữa mà sẽ áp dụng các quy định tại
Chương X của Phần thứ nhất (Những quy định chung). Việc áp dụng các quy định
này không trái với các quy định tại Chương XII. việc áp dụng này là phù hợp vì
những lý do sau đây:
Thứ nhất, khi thực
hiện hành vi phạm tội, người phạm tội chưa đủ 18 tuổi đã được hưởng những chính
sách khoan hồng của Nhà nước thể hiện trong việc Nhà nước quy định các tội phạm
cụ thể mà người dưới 18 tuổi bị truy cứu trách nhiệm hình sự, cũng như việc
quyết định hình phạt đối với người dưới 18 tuổi phạm tội ở mức thấp hơn so với
người đã thành niên phạm tội. Bởi tại độ tuổi đó, người phạm tội chưa có đầy đủ
năng lực pháp luật (khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi của
mình). Chính vì thế mà tại thời điểm kết án, người bị kết án khi chưa đủ 18
tuổi cũng sẽ được hưởng chính sách khoan hồng của nhà nước. Do đó sẽ áp dụng
các quy định tại Chương XII đối với trường hợp này.
Thứ hai, trên thực tế,
có những trường hợp người thực hiện hành vi phạm tội tại thời điểm dưới 18 tuổi
nhưng đến khi kết án thì đã đủ 18 tuổi. Lấy 2 ví dụ điển hình như sau:
– Trường hợp thứ nhất:
A phạm tội ít nghiêm trọng tại thời điểm A đủ 16 tuổi, nhưng tại thời điểm kết
án A đủ 19 tuổi.
– Trường hợp thứ hai:
A phạm tội đặc biệt nghiêm trọng quy định tại Điều 123 BLHS lúc A đủ 14 tuổi,
nhưng 19 năm sau hành vi mới được phát hiện (còn thời hiệu truy cứu trách nhiệm
hình sự) thì A đã 33 tuổi, thời điểm A bị kết án là 34 tuổi.
Trong 2 trường hợp
này, người bị kết án đều đủ 18 tuổi. Và đều đã có đầy đủ năng lực pháp luật. Do
vậy, việc xóa án tích đối với 2 trường hợp này sẽ được áp dụng các quy định tại
Chương X của BLHS như đối với người đã thành niên. Việc áp dụng này là phù hợp
và không trái với các quy định tại Chương X (đối với người dưới 18 tuổi phạm
tội) vì Chương XII chỉ áp dụng đối với các trường hợp bị kết án tại thời điểm
dưới 18 tuổi.
Quan điểm thứ hai cho
rằng, trường hợp này áp dụng quy định về xóa án tích tại Điều 107 BLHS; dựa
trên những phân tích sau: về kết cấu văn bản, Điều 107 thuộc Chương XII “những
quy định đối với người chưa thành niên phạm tội”. Do đó, như chính bản thân tên
gọi của chương này (đã được quy định cụ thể về giới hạn điều chỉnh tại Điều 90
BLHS), mọi điều luật bên trong nó, đều áp dụng với đối tượng thực hiện hành vi
phạm tội khi chưa thành niên. Mặt khác, theo nguyên tắc có lợi cho bị can, bị
cáo, trường hợp nêu trên cũng cần được áp dụng chế định chưa thành niên, trong
đó có quy định về xóa án tích theo Điều 107 BLHS; và cần hiểu quy định của điều
luật trong chỉnh thể của nó.
Theo đó, vì Điều 107
BLHS quy định về việc xóa án tích nên đối tượng điều chỉnh đặc thù của nó được
gọi tên là “người bị kết án” (do không thể đặt ra vấn đề xóa án tích với người
chưa bị kết án được). Bên cạnh đó, cũng vì Điều 107 quy định đối với người chưa
thành niên, nên mới diễn đạt là “Người dưới 18 tuổi bị kết án” và “Người từ đủ
16 đến dưới 18 tuổi bị kết án”. Nếu viết đầy đủ phải là “Người phạm tội khi
dưới 18 tuổi bị kết án” và “Người phạm tội khi đủ 16 đến dưới 18 tuổi bị kết
án”… Nhà làm luật đã lựa chọn cách quy định như hiện hành để đảm bảo sự ngắn
gọn, súc tích cho điều luật, do đó không nên tách riêng câu chữ này để hiểu như
quan điểm thứ nhất. Ngoài những lý do như đã phân tích ở trên, còn là để đảm
bảo nguyên tắc pháp chế và nguyên tắc nhân đạo trong thực thi pháp luật. Bởi
lẽ, về mặt nội dung, khi đã áp dụng các quy định khác trong BLHS cho người chưa
thành niên căn cứ vào thời điểm họ thực hiện hành vi phạm tội (ví dụ như tuổi
chịu trách nhiệm hình sự, hình phạt…) không phân biệt thời điểm phát hiện, xử
lý như thế nào thì cũng cần áp dụng chế định xóa án tích theo tinh thần đó mới
đảm bảo sự thống nhất và phù hợp.
Trường hợp người thực
hiện hành vi phạm tội khi chưa đủ 16 tuổi (hoặc 18 tuổi) nhưng đến giai đoạn
xét xử, vào thời điểm tuyên án đã thành niên thì có áp dụng Điều 107 BLHS
không, hay phải áp dụng chế định xóa án tích chung? Trường hợp này vẫn còn
nhiều quan điểm trái chiều trong thực tiễn. Rất mong quý bạn đọc, đồng nghiệp trao
đổi để tìm ra cách hiểu đúng nhất về các quy định xóa án tích đối với người
phạm tội khi dưới 18 tuổi nhưng khi kết án đã đủ 18 tuổi; tạo cơ sở để kiến
nghị cấp có thẩm quyền giải thích, hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong
trường hợp này.
Luật sư Trần Minh Hùng chuyên gia tư vấn luật trên kênh HTV, VTV,
THVL1, ANTV, SCTV1...
Chúng tôi là hãng luật tổng
hợp nhiều đội ngũ luật sư giỏi, luật gia, thạc sỹ, chuyên viên, cộng tác viên
có trình độ cao, năng lực chuyên môn cao, có kinh nghiệm, kiến thức hiểu biết
rộng, kỹ năng tư vấn chuyên nghiệp, đặc biệt có trách nhiệm và đạo đức trong
nghề nghiệp. Chúng tôi quan niệm Luật sư là nghề cao quý- cao quý vì nghề
luật sư là nghề tìm công bằng và công lý cho xã hội. Luật sư bảo vệ cho những
nạn nhân, tội phạm, và những người bị oan sai. Nghề luật sư là nghề rất nguy
hiểm và khó khăn dù bào chữa, bảo vệ cho bất kỳ ai thì luật sư luôn gặp nguy
hiểm vì sự thù hằn của bên đối lập. Do vậy để làm được luật sư thì phải có tâm,
có đạo đức, có tài năng và phải đam mê nghề nghiệp, yêu nghề, chấp nhận có
khăn, hy sinh và chấp nhận nguy hiểm. Nếu sợ nguy hiểm, sợ ảnh hưởng đến công
việc, cuộc sống của mình và gia đình thì rất khó hành nghề luật sư đúng nghĩa.
Niềm vui của luật sư là khi giải oan được cho thân chủ, giúp được cho thân chủ,
đem lại công bằng, công lý cho thân chủ nhằm góp phần đem lại công bằng cho xã
hội.
Luật sư Trần Minh Hùng
Trưởng văn phòng Luật sư Gia Đình- Luật sư sáng lập luật sư Gia Đình có nhiều
năm kinh nghiệm tranh tụng, tư vấn được rất nhiều hãng truyền thông tin tưởng
với nhiều năm và thường xuyên cố vấn pháp lý, tư vấn pháp luật trên các Kênh
truyền hình uy tín như: Đài Truyền hình TPHCM (HTV), Đài truyền hình
Việt Nam (VTV), Đài truyền hình Vĩnh Long, Truyền hình Công an ANTV, SCTV,
THQH, Tư vấn luật trên Đài tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình cáp VTC, Đài VOV
Giao Thông, Đài tiếng nói Việt Nam, Đài phát thanh Kiên Giang, Truyền hình
Quốc Hội, Báo Pháp luật TPHCM, Báo tuổi trẻ đời sống, Báo đời sống và pháp
luật, Báo Dân trí, Báo Vnxpress, Báo công an nhân dân và các hãng báo chí trên
cả nước... là luật sư được Trường Đại học luật TP.HCM mời làm giám khảo cho
nhiều cuộc thi Phiên tòa giả định cấp trường ĐHL, Cấp Quốc Gia, học thuật với
trường Cảnh sát nhân dân, Nhiều trường đại học uy tín và chuyên gia pháp luật
cho các hãng truyền thông uy tín. Là Luật sư bào chữa, tư vấn cho
nhiều vụ án đỉnh điểm, quan trọng nổi tiếng trên cả nước được báo chí đưa tin,
người dân quan tâm như vụ đại án Ngân hàng Navibank liên quan Huyền Như và
Viettinbank, Vụ cướp 35 tỷ Long Thành - Dầu giây, Chống thi hành công vụ mùa
Covid, các vụ Giết Người, Hiếp dâm, Dâm ô, Lừa Đảo, gây thương tích, tham ô, cố
ý làm trái... và các vụ án khác về dân sự, kinh tế, thừa kế, đất đai, lao động,
hành chính, doanh nghiệp.… luôn mang lại niềm tin cho khách hàng cũng như sự
đóng góp tích cực sự công bằng, đi tìm công lý không biết mệt mỏi cho xã hội
của luật sư chúng tôi.
Chúng tôi cùng tư vấn luật
và cố vấn pháp lý cho nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước rất lâu năm.
Trân trọng cảm ơn.
ĐOÀN LUẬT SƯ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
VPLS GIA
ĐÌNH (Luật sư Thành Phố)
Trụ sở: 402A
Nguyễn Văn Luông, P.12, Q.6, Tp.HCM (Bên cạnh Công chứng số 7)
5/1 Nguyễn Du,
Biên Hòa, Đồng Nai (đối diện tòa án Biên Hòa)
68/147 Trần
Quang Khải, Tân Định, quận 1, TP.HCM
Điện thoại:
028-38779958; Fax: 08-38779958
Luật sư Trần
Minh Hùng: 0972 238006
Email: luatsuthanhpho@gmail.com
http://www.luatsugiadinh.net. vn
http://www.luatsuthanhpho.com
|
